اپن بایت یک طرفه | علت، علائم و درمان کامل این ناهنجاری
اپن بایت یک طرفه یکی از ناهنجاری های دندانی و فکی است که نه تنها ظاهر لبخند را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه می تواند بر عملکرد طبیعی جویدن و حتی سلامت کلی دهان و فک تاثیر منفی بگذارد.
این مشکل زمانی اتفاق می افتد که هنگام بسته شدن دهان، دندان های یک سمت فک بالا و پایین روی هم قرار نمی گیرند و بین آن ها فاصله باقی می ماند. در نتیجه فرد نمی تواند از یک سمت دهان خود برای جویدن به درستی استفاده کند و این موضوع به مرور زمان مشکلات بیشتری به همراه خواهد داشت.
در این مقاله از لبخندفا به طور کامل درباره دلایل، نشانه ها، عوارض، روش های تشخیص و درمان اپن بایت یک طرفه صحبت می کنیم و همچنین تفاوت آن در کودکان و بزرگسالان را بررسی می کنیم.
اپن بایت یک طرفه چیست؟
اپن بایت به طور کلی به حالتی گفته می شود که دندان های فک بالا و پایین هنگام بسته بودن دهان در بخشی از ناحیه دهانی با یکدیگر تماس ندارند. این وضعیت می تواند به صورت کامل و در هر دو سمت دهان رخ دهد یا تنها در یک سمت به وجود آید. وقتی فقط یک طرف درگیر باشد، اصطلاح اپن بایت یک طرفه به کار می رود.
ویژگی مهم این ناهنجاری آن است که فرد ممکن است در یک سمت دهان خود عملکردی طبیعی داشته باشد اما سمت دیگر در هنگام جویدن یا صحبت کردن مشکل ایجاد کند. همین موضوع باعث می شود بیمار در ابتدا به مشکل خود بی توجه باشد و دیرتر برای درمان اقدام کند.
دلایل ایجاد اپن بایت یک طرفه چیست؟
دلایل مختلفی می تواند منجر به بروز اپن بایت یک طرفه شود. برخی ریشه ژنتیکی دارند و برخی دیگر ناشی از عادات رفتاری یا مشکلات رشد هستند. مهم‌ترین عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
عوامل ژنتیکی
ژنتیک نقش مهمی در شکل و فرم فک ها دارد. اگر یکی از والدین دچار ناهنجاری های فکی یا دندانی بوده باشد، احتمال بروز اپن بایت یک طرفه در فرزند بیشتر می شود. رشد نامتقارن استخوان های فک بالا یا پایین یکی از عوامل ژنتیکی موثر در این ناهنجاری است.
عادات دهانی
عادات دهانی نامناسب در کودکی مانند مکیدن انگشت، استفاده طولانی مدت از پستانک یا فشار آوردن زبان به دندان ها می تواند به تدریج موقعیت دندان ها را تغییر دهد و باعث اپن بایت شود. این مشکل زمانی بیشتر رخ می دهد که فشار یا عادت تنها روی یک سمت دهان اعمال گردد.
مشکلات رویش دندان
رویش نامناسب یا وجود دندان های نهفته در یک سمت دهان می تواند باعث فاصله بین دندان های بالا و پایین شود. گاهی نیز دندان های اضافی یا رشد نامنظم آن ها عامل اصلی این ناهنجاری است.
اختلالات رشد فک
اگر رشد فک بالا یا پایین متعادل نباشد و یک سمت نسبت به سمت دیگر کمتر یا بیشتر رشد کند، اپن بایت یک طرفه ایجاد خواهد شد. این موضوع به خصوص در سنین نوجوانی که رشد سریع استخوان ها رخ می دهد، اهمیت زیادی دارد.
آسیب یا ضربه
ضربه های شدید به فک یا دندان ها ممکن است موقعیت آن ها را تغییر داده و زمینه ساز ایجاد فاصله در یک سمت دهان شوند.
علائم اپن بایت یک طرفه چیست؟
نشانه های این ناهنجاری بسته به شدت آن می تواند خفیف یا شدید باشد. از شایع ترین علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وجود فاصله بین دندان های یک سمت هنگام بسته بودن فک ها؛
- ناتوانی در جویدن کامل غذا در سمت آسیب دیده؛
- سایش نامتقارن دندان ها و افزایش احتمال پوسیدگی دندان ها؛
- مشکل در تلفظ برخی حروف به دلیل قرار نگرفتن دندان ها روی هم؛
- احساس درد یا فشار در مفصل گیجگاهی فکی؛
- تغییر ظاهر لبخند و کاهش هماهنگی بین دندان ها؛
بسیاری از بیماران در ابتدا متوجه مشکل خود نمی شوند زیرا از سمت سالم دهان برای جویدن استفاده می کنند. اما به مرور زمان فشار زیاد بر سمت سالم و مشکلات عملکردی باعث آشکار شدن نشانه ها خواهد شد.
عوارض اپن بایت یک طرفه چیست؟
عدم درمان به موقع اپن بایت یک طرفه می تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد. یکی از مهم ترین مشکلات، اختلال در جویدن است که باعث می شود غذا به خوبی خرد نشود و فشار بیشتری بر دستگاه گوارش وارد گردد.
همچنین فشار نامتقارن روی دندان ها احتمال سایش غیرطبیعی، پوسیدگی و بیماری های لثه را افزایش می دهد.
از سوی دیگر، بسیاری از بیماران دچار درد فک و سردردهای مکرر می شوند زیرا مفصل فکی در وضعیت غیرطبیعی قرار گرفته است.
تاثیر روانی و کاهش اعتماد به نفس نیز از پیامدهای شایع این ناهنجاری است، چرا که ظاهر لبخند تغییر کرده و فرد احساس خوبی نسبت به چهره خود ندارد.
روش های تشخیص اپن بایت یک طرفه چیست؟
تشخیص این ناهنجاری تنها با نگاه کردن ساده امکان پذیر نیست و نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص ارتودنسی دارد. معاینه بالینی اولین گام است که در آن دندانپزشک نحوه قرار گرفتن دندان ها و فک ها را بررسی می‌کند.
در ادامه از رادیوگرافی پانورامیک و سفالومتری برای مشاهده دقیق موقعیت دندان ها و استخوان فک استفاده می شود.
در برخی موارد آنالیز دیجیتال و سه بعدی نیز انجام می شود تا برنامه درمانی دقیق تر طراحی گردد. بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، عادات دهانی و حتی مشکلات گفتاری نیز بخشی از مراحل تشخیص است.
روش های درمان اپن بایت یک طرفه چیست؟
درمان این ناهنجاری بسته به سن بیمار، شدت مشکل و علت اصلی متفاوت است.
درمان اپن بایت یک طرفه در کودکان و نوجوانان
در سنین رشد، اصلاح اپن بایت یک طرفه ساده تر است و معمولا درمان اپن بایت بدون جراحی انجام می شود. استفاده از پلاک های متحرک، اپلاینس های دندانی و دستگاه های ارتودنسی پیشگیری می تواند دندان ها را به موقعیت طبیعی بازگرداند. همچنین ترک عادات دهانی مضر نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
درمان اپن بایت در بزرگسالان
در بزرگسالان این مشکل معمولا ریشه عمیق تری دارد و به همین دلیل درمان آن زمان برتر و دشوارتر است.
ارتودنسی طولانی مدت که شامل ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی نامرئی است و در موارد شدیدتر ترکیب ارتودنسی و جراحی فک در این بیماران شایع است. با وجود پیچیدگی درمان، نتیجه نهایی باعث بهبود عملکرد جویدن، رفع مشکلات تکلم و افزایش زیبایی لبخند می‌شود.
جراحی فک
در موارد شدید که مشکل ناشی از اختلال اسکلتی و رشد نامتقارن فک باشد، تنها ارتودنسی کافی نیست و نیاز به جراحی فک همراه با ارتودنسی که به آن ارتوسرجری گفته می شود، وجود دارد. این روش اگرچه تهاجمی تر است، اما بهترین نتیجه را برای اصلاح عملکرد و زیبایی فراهم می کند.
درمان اپن بایت با کامپوزیت
کامپوزیت بیشتر یک روش زیبایی محسوب می شود و به تنهایی قادر به اصلاح علت اصلی اپن بایت یک طرفه نیست. با این حال در برخی بیماران می تواند نقش کمکی و موقت داشته باشد.
کامپوزیت زمانی به کار می رود که فاصله بین دندان ها خفیف باشد یا بیمار بخواهد در کوتاه مدت ظاهر لبخند خود را بهبود دهد. در این روش، مواد همرنگ دندان روی سطح دندان ها قرار می گیرند تا فاصله ظاهری کمتر شود.
البته باید توجه داشت که این درمان بیشتر جنبه ظاهری دارد و مشکل اصلی فکی یا دندانی را برطرف نمی کند. به همین دلیل معمولا به عنوان راهکاری موقت یا تکمیلی پس از ارتودنسی استفاده می شود.
درمان های کمکی
گاهی برای بیماران گفتاردرمانی نیز توصیه می شود تا مشکلات تلفظی برطرف گردد. همچنین استفاده از ریتینر پس از ارتودنسی برای تثبیت نتایج ضروری است.
روش های پیشگیری از اپن بایت یک طرفه
پیشگیری در بسیاری از موارد امکان پذیر است.
- والدین باید مراقب باشند کودکان پس از سه سالگی عادت مکیدن انگشت را کنار بگذارند.
- استفاده طولانی مدت از پستانک نیز باید محدود شود.
- آموزش صحیح بلع و جلوگیری از فشار زبان به دندان ها می تواند از بروز این مشکل پیشگیری کند.
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی روند رشد دندان ها اهمیت زیادی دارد. درمان به موقع مشکلاتی مانند دندان نهفته یا رویش نامناسب دندان ها نیز مانع از ایجاد ناهنجاری های پیچیده تر خواهد شد.
کلام آخر
اپن بایت یک طرفه یکی از ناهنجاری های مهم ارتودنسی است که می تواند هم بر عملکرد دندان ها و هم بر زیبایی تاثیر بگذارد. این مشکل در صورت عدم درمان به موقع باعث مشکلات گوارشی، دردهای فکی و کاهش اعتماد به نفس می شود. خوشبختانه با مراجعه به موقع به دکتر ارتودنسی و انتخاب روش درمان مناسب، امکان اصلاح این ناهنجاری وجود دارد.
افرادی که علائمی مانند فاصله دندان ها در یک سمت، مشکل در جویدن یا تغییر ظاهر لبخند دارند، باید هرچه سریع تر برای تشخیص و درمان اقدام کنند. درمان زودهنگام به خصوص در کودکان کلید موفقیت است و مانع از نیاز به درمان های پیچیده در آینده خواهد شد.
