پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی؛ علت، علائم، پیشگیری و درمان

ارتودنسی سفری از لبخندی معمولی با دندان های کج و نامرتب به سوی لبخندی زیبا با دندان های صاف و مرتب است. اما در طول این سفر، مراقبت از دندان ها اهمیت بسیار زیادی دارد. به طوری که اگر به این موضوع توجه نشود ممکن است با پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی مواجه شوید.

شاید تصور کنید که براکت های ارتودنسی فقط دندان ها را مرتب می کنند، اما اگر بهداشت دهان و دندان به خوبی رعایت نشود، همین براکت ها دردساز می شوند.

در ادامه بیشتر درباره علت و علائم پوسیدگی دندان در ارتودنسی و روش های پیشگیری و درمان این مشکل صحبت خواهیم کرد.

علت پوسیدگی دندان در زمان ارتودنسی چیست؟

زمانی که از ارتودنسی ثابت استفاده می کنید، باقیمانده غذا به راحتی بین براکت ها و سیم های ارتودنسی و دندان ها گیر می کنند. این ذرات در مدت کوتاهی به غذای مورد علاقه باکتری ‌ها تبدیل می ‌شوند. باکتری ‌ها اسید تولید می‌ کنند و به مرور باعث فرسایش مینای دندان می شوند.

در صورتی که در طول ارتودنسی به خوبی دندان های خود را مسواک نزنید، از نخ دندان استفاده نکنید و … همین روند ادامه پیدا می کند و باعث پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی می ‌شود.

دلایل اصلی این اتفاق معمولاً یکی از موارد زیر است:

مسواک نزدن بعد از غذا

ذرات غذایی به راحتی در بین براکت ها و سیم های ارتودنسی گیر می کنند و باعث ایجاد پلاک دندانی می شوند. در صورتی که این ذرات به کمک مسواک، نخ دندان و … از بین نروند، باکتری ها شروع به تولید اسید می کنند و مینای دندان را دچار پوسیدگی می‌کنند.

بنابراین برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی حتما نکات زیر را رعایت کنید:

• استفاده از مسواک مخصوص ارتودنسی: این مسواک ها سر کوچک و پرزهای نرمی دارند که به راحتی وارد فضای بین براکت ها و سیم ها می شود و آنها را تمیز می کند.
• روش صحیح مسواک زدن: نحوه صحیح مسواک زدن به این صورت است که مسواک را به صورت زاویه دار روی براکت ها و خط لثه بگذارید و به آرامی مسواک را حرکت دهید، این کار را بروی هر دندان 10 ثانیه انجام دهید.  
• شستشوی فوری دهان بعد از غذا خوردن: اگر دسترسی به مسواک ندارید، حتما بعد از غذا خوردن چند بار دهانتان را با آب بشویید.

استفاده نکردن از نخ دندان مخصوص ارتودنسی

نخ دندان های معمولی توانایی تمیز کردن بین سیم ها و دندان ها را ندارند و در صورت استفاده غلط از آن ممکن است منجر به شکستن سیم ارتودنسی یا آسیب به لثه شود.

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان حین درمان ارتودنسی حداقل روزی یک بار، ترجیحاً شب ‌ها، بعد از آخرین وعده غذایی، به کمک نخ دندان مخصوص ارتودنسی یا فلاسر مخصوص، لابه لای دندان ها و سیم ها را تمیز کنید. این ابزارها نوک سفت و قابل هدایت دارند و به راحتی از زیر سیم ‌ها عبور می ‌کنند و پلاک بین دندان‌ ها را پاک می‌ کنند.

روش صحیح استفاده از نخ دندان ارتودنسی:

نخ را به شکل C دور دندان ‌ها بپیچ و به آرامی بالا و پایین بکشید. به هیچ عنوان فشار زیادی وارد نکنید تا به لثه ها آسیبی وارد نشود.

مصرف مواد قندی و چسبنده

همان طور که می دانید زیاده روی در مصرف مواد قندی و چسبنده مثل شیرینی، شکلات، نوشابه و آدامس باعث پوسیدگی دندان ها می شوند به خصوص اگر بر روی دندان هایتان ارتودنسی باشد.

به همین دلیل است که در تغذیه ارتودنسی ثابت توصیه می شود که به طور کامل مصرف این نوع مواد غذایی را حذف کنید و یا اگر نمی توانید، بعد از مصرف خیلی سریع دندان هایتان را مسواک بزنید.

به جای این مواد غذایی ناسالم می توانید از میوه ها و سبزیجات تازه استفاده کنید که علاوه بر سالم ماندن دندان ها برای حفظ سلامتی عمومی بدن نیز می تواند بسیار مفید باشد.

استفاده نکردن از دهانشویه فلورایددار

فلوراید باعث تقویت مینای دندان و مقاومت آن در برابر حملات اسیدی باکتری‌ ها می ‌شود. استفاده منظم از دهانشویه فلورایددار (روزی یک بار، ترجیحا شب ها) تاثیر چشم گیری در جلوگیری از پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی دارد.

در واقع دهانشویه فلورایددار با ایجاد لایه محافظ روی دندان ‌ها منجر به کاهش حساسیت دندان ‌ها و کاهش خطر پوسیدگی در مناطق سخت ‌دسترس اطراف براکت ‌ها می شود.

شرکت نکردن در جلسات معاینه ارتودنتیست

جلسات تنظیم براکت ‌ها توسط متخصص ارتودنسی بهترین فرصت برای بررسی سلامت دندان ‌ها و جلوگیری از پوسیدگی دندان است.

ویزیت ارتودنسی در صورت استفاده از انواع ارتودنسی ثابت معمولا هر 4 تا 6 هفته یکبار به منظور بررسی وضعیت دندان ها و بریس ها است. در این جلسات در صورت مشاهده هر گونه پلاک های سخت شده و یا پوسیدگی های کوچک قبل از گسترش پیدا کردنامکان ترمیم دندان حین ارتودنسی وجود دارد.

علائم پوسیدگی دندان در ارتودنسی

پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی همیشه با درد دندان مشخص نمی‌ شود و ممکن است در مراحل اولیه کاملاً پنهان باشد. شناسایی زودهنگام این علائم باعث جلوگیری از آسیب جدی به دندان‌ ها و کاهش هزینه ‌های درمان می ‌شود. از مهم‌ترین علائم پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ظاهر شدن لکه ‌های سفید یا قهوه ‌ای اطراف براکت ‌ها: این لکه ‌ها نشان‌ دهنده شروع تخریب مینای دندان هستند.
• حساسیت دندان ‌ها به نوشیدنی‌ های گرم یا سرد: احساس درد خفیف هنگام تماس با مواد غذایی داغ یا یخ ‌زده.
• بوی نامطبوع دهان: حتی با رعایت مسواک زدن منظم، بوی بد دهان در طول ارتودنسی می ‌تواند نشانه تجمع پلاک و پوسیدگی باشد.
• درد خفیف هنگام جویدن: اغلب در مراحل پیشرفته ‌تر پوسیدگی ایجاد می ‌شود.
• احساس زبری یا تغییر رنگ سطح دندان: نشانه ‌ای از شروع تخریب مینا و رسوب پلاک است.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به متخصص ارتودنسی ضروری است تا پوسیدگی دندان در حین درمان ارتودنسی کنترل شود.

پیشگیری از پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی

پیشگیری از پوسیدگی دندان در حین ارتودنسی، مهم ‌ترین عامل حفظ سلامت دندان ‌ها و جلوگیری از ایجاد لکه‌ ها و پوسیدگی‌ های شدید است. رعایت چند عادت ساده روزانه می‌ تواند اثر چشمگیری در سلامت دهان و دندان داشته باشد:

مسواک زدن منظم بعد از هر وعده غذایی

براکت ‌ها و سیم‌ ها محل تجمع ذرات غذا و پلاک باکتریایی هستند. برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی:

• از مسواک مخصوص ارتودنسی با سر کوچک و پرز نرم استفاده کنید.
• مسواک را به زاویه مناسب روی براکت‌ ها و خط لثه بگذارید و به آرامی حرکت دهید.
• در خارج از خانه، اگر دسترسی به مسواک ندارید، دهان خود را چند بار با آب بشویید تا ذرات غذا حذف شوند.

استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی

نخ دندان معمولی نمی ‌تواند بین سیم ‌ها و دندا ن‌ها حرکت کند. روش صحیح:

• از نخ دندان ارتودنسی یا فلاسر مخصوص استفاده کنید که به راحتی از زیر سیم‌ ها عبور می‌ کند.
• حداقل روزانه یک بار، ترجیحاً شب‌ ها بعد از آخرین وعده غذایی استفاده شود.
• نخ را دور دندان به شکل C بپیچید و با حرکات ملایم بالا و پایین حرکت دهید.

کاهش مصرف قند و مواد غذایی چسبنده

شکلات، شیرینی و نوشابه ‌ها عامل اصلی پوسیدگی دندان هستند، خصوصاً زمانی که به براکت ‌ها می‌چسبند. توصیه بهترین متخصص ارتودنسی این است که:

• مصرف این مواد را حداقل کنید و در صورت استفاده، بلافاصله بعد از آن مسواک بزنید یا دهان را بشویید.
• به جای تنقلات شیرین، از میوه‌ ها و سبزیجات تازه استفاده کنید.

استفاده از دهانشویه فلورایددار

فلوراید مینای دندان را تقویت کرده و از حملات اسیدی باکتری ‌ها جلوگیری می‌ کند. بنابراین:

• روزانه یک بار، ترجیحاً قبل از خواب، از دهانشویه فلورایددار استفاده کنید.
• استفاده صحیح از دهانشویه باعث کاهش پوسیدگی اطراف براکت‌ ها و افزایش مقاومت مینای دندان می ‌شود.

مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی

جلسات تنظیم براکت‌ ها هر ۴ تا ۶ هفته یک بار، بهترین فرصت برای بررسی سلامت دندان ‌ها هستند.

دندانپزشک می‌ تواند پوسیدگی ‌های اولیه را شناسایی و کنترل کند و آموزش بهداشت دهان و دندان را ارائه دهد.

درمان پوسیدگی دندان در طول ارتودنسی

اگر پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی شناسایی شود، درمان به موقع باعث جلوگیری از آسیب شدید و حفظ سلامت دندان می ‌شود:

• پوسیدگی سطحی: تراش جزئی مینای دندان و فلوراید درمانی برای کنترل پوسیدگی کافی است.
• پر کردن دندان بدون برداشتن براکت: در بسیاری از موارد، امکان پر کردن دندان با ارتودنسی بدون باز کردن براکت ها است.
• عصب کشی دندان: اگر پوسیدگی عمیق باشد، ممکن است براکت موقتاً برداشته شود و پس از عصب کشی دندان، دوباره نصب شوند.

رژیم غذایی مناسب در دوران ارتودنسی

تغذیه مناسب نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی دارد:

• مصرف خوراکی‌ های نرم و سالم مانند پوره سیب‌ زمینی، سوپ، ماست و تخم ‌مرغ.
• اجتناب از مصرف خوراکی ‌های سفت و چسبنده مانند آدامس، کارامل و ته ‌دیگ.
• مصرف لبنیات برای تقویت مینای دندان با کلسیم.
• جایگزینی تنقلات شیرین با میوه ‌ها و سبزیجات تازه.

لکه ‌های سفید بعد از ارتودنسی

لکه‌های سفید روی دندان ‌ها پس از برداشتن براکت ‌ها، نشانه مرحله ابتدایی پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی هستند. این لکه ‌ها خطرناک نیستند، اما ظاهر لبخند را تحت تأثیر قرار می ‌دهند. برای رفع آنها می ‌توان از روش ‌های جرم گیری دندان و بلیچینگ دندان استفاده کرد.

نقش متخصص ارتودنسی در پیشگیری از پوسیدگی

متخصص ارتودنسی علاوه بر صاف کردن دندان ‌ها، سلامت دهان و دندان‌ ها را نیز کنترل می ‌کند. در هر جلسه تنظیم براکت، وضعیت بهداشت دهان بررسی شده و در صورت مشاهده علائم پوسیدگی، اقدامات لازم انجام می ‌شود. با این تفاسیر انتخاب متخصص ارتودنسی با تجربه تأثیر چشمگیری بر سلامت دندان ‌ها در طول درمان دارد.

جمع‌ بندی

پوسیدگی دندان در طی ارتودنسی یکی از مشکلات شایع بیماران است، اما با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت ‌های پیشگیرانه می‌ توان از آن جلوگیری کرد. مسواک زدن درست، استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی، دهانشویه فلورایددار، تغذیه سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک، ستون‌ های اصلی پیشگیری از پوسیدگی دندان در طول درمان ارتودنسی هستند.

سوالات متداول