کیست دندان چیست؟ علت، علائم و روش های درمان

کیست دندان یک ضایعه پاتولوژیک رایج در ناحیه فک است که به صورت یک حفره پر از مایع یا بافت نرم در اطراف ریشه دندان یا استخوان فک ظاهر می شود. این عارضه ممکن است بدون علائم مشخص بروز کند، اما در صورت پیشرفت، می تواند موجب درد، عفونت و تخریب ساختارهای اطراف شود. در این مقاله از لبخند فا به بررسی علل، علائم، انواع و روش های درمان کیست دندان خواهیم پرداخت.

کیست دندان چیست؟

کیست دندان شامل یک کیسه یا حفره ای بسته و پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که می تواند در بافت نرم لثه، اطراف یا درون دندان ها و فک ها ایجاد شود. حفره های بسته دهانی و فک، توده های غیر سرطانی هستند اما در صورت عدم درمان منجر به مشکلات استخوان فک و بافت های دهان می شوند.

انواع

🦷 نوع کیست	📍 محل ایجاد	⚠️ علت اصلی	🔍 ویژگی ها عوارض احتمالی
🧪پری اپیکال	🦷انتهای ریشه دندان	🦠عفونت ناشی از پوسیدگی عمیق	😖درد، تورم، احتمال تشکیل آبسه
💢رادیکولار	🦷اطراف ریشه دندان	🩸آسیب یا عفونت در بافت لثه	😐مشابه پری اپیکال، گاهی بی علامت
🧬کیست دندانی	🦷🦷استخوان فک یا بافت نرم دهان	🧫اختلال در رشد یا تکامل دندان ها	🌀رشد آرام، گاهی بدون درد، ممکن است بزرگ شود
🦴مندیبولار	🦷⬇️استخوان فک پایین (مندیبل)	🔍مشکلات دندانی یا غیر دندانی	🏚️احتمال تحلیل استخوان و تغییر فرم فک

کیست های دهانی شامل موارد زیر هستند:

پری اپیکال: پری اپیکال، که به عنوان توده های انتهای ریشه دندان نیز شناخته می شود، در انتهای ریشه دندان ایجاد می شود. این عارضه معمولاً نتیجه عفونت دندان ناشی از پوسیدگی عمیق است و می تواند باعث درد و تورم شود.

رادیویکولار: رادیکولار مشابه پری اپیکال است و در اطراف ریشه دندان ایجاد می شود. این کیست معمولاً به دلیل آسیب یا عفونت در بافت نرم لثه شکل می گیرد.

کیست دندانی: این کیسه ها شامل حفره های اولیه و ثانویه هستند و به دلیل اختلال در توسعه دندان ها ایجاد می شوند. این توده ها درون استخوان فک یا بافت های نرم دهان شکل می گیرند.

مندیبولار: کیسه های پر از مایع مندیبولار در استخوان فک پایین ایجاد می شوند و به دلیل مشکلات دندانی یا غیر دندانی بروز می کنند. این کیست ها می توانند به طور بالقوه باعث آسیب به ساختار فک شوند.

بیش تر بخوانید: دندان درد عفونتی به چه علتی رخ می دهد؟

علل ایجاد کیست دندان و علائم آن

🔢 ردیف	⚠️ علل ایجاد کیست دندان	🚨 علائم کیست دندان
1️⃣	🦠پوسیدگی عمیق دندان	😖درد در ناحیه دندان یا فک
2️⃣	💥آسیب یا ضربه به دندان	😷تورم در ناحیه فک یا صورت
3️⃣	🧫عفونت مزمن در لثه یا ریشه	🪨احساس فشار یا سنگینی در محل کیست
4️⃣	🧬اختلالات تکامل دندان (مثل دندان نهفته)	💧ترشح چرک یا عفونت از لثه
5️⃣	🔪جراحی یا کشیدن دندان قبلی	🔴قرمزی و التهاب در بافت های اطراف
6️⃣	🧬ناهنجاری های مادرزادی یا ژنتیکی	🍽️مشکل در جویدن یا باز کردن دهان

کیست های دهانی و فکی به دلایل مختلفی ایجاد می شوند. پوسیدگی دندان، آسیب دندانی، عفونت، اختلالات توسعه دندانی و … از جمله دلایل ایجاده این توده های غیر سرطانی هستند. کیست های دهانی می توانند بدون علامت باشند، اما در صورت بروز علائم، ممکن است شامل مواردی مانند درد و تورم در ناحیه فک، احساس فشار یا سنگینی در ناحیه کیست، عفونت و ترشح چرکی، قرمزی و مشکل در جویدن به دلیل فشار و درد باشد.

تشخیص

تشخیص توده و مشکلات دهانی معمولاً با استفاده از روش های مانند عکس دندان، سی تی اسکن، ام آی آر و معاینه بالینی توسط دندانپزشک است. با کمک این روش وجود کیست اندازه و نوع آن مشخص می شود.

عوارض خطرناک کیست دندان

🔢 ردیف	⚠️ عوارض احتمالی	📝 توضیحات
1️⃣	🦴تحلیل استخوان فک	فشار کیست می تواند باعث از بین رفتن بافت استخوانی اطراف شود
2️⃣	🔥گسترش عفونت	عفونت درمان نشده ممکن است به بافت های اطراف یا حتی خون منتقل شود
3️⃣	💥آبسه دندانی	تشکیل توده چرکی دردناک به دلیل عفونت فعال در ناحیه کیست
4️⃣	⚠️لق شدن یا افتادن دندان	از بین رفتن تکیه گاه استخوانی موجب ناپایداری دندان مجاور می شود
5️⃣	😖درد مزمن یا تیر کشیدن فک	فشار کیست روی اعصاب ممکن است باعث درد ممتد یا مزمن شود
6️⃣	🧍‍♂️تغییر شکل فک یا صورت	در موارد پیشرفته، کیست های بزرگ می توانند ظاهر فک را تغییر دهند
7️⃣	🔪احتمال نیاز به جراحی پیچیده	اگر کیست پیشرفت کند، ممکن است نیاز به جراحی گسترده یا بازسازی فک باشد

درمان کیست دندان

برای درمان فوری کیست دندان باید نوع و شدت آن را تشخیص داد. روش های درمان شامل موارد زیر هستند:

درمان غیر جراحی

درمان غیر جراحی توده های چرکی دهان به روش هایی اطلاق می شود که نیازی به جراحی برای برداشت کیسه پر از مایع ندارند و معمولاً شامل استفاده از داروها، مصرف قرص چرک خشک کن قوی برای عفونت دندان و روش های غیرتهاجمی است. این روش ها به کاهش علائم و کنترل عفونت ها کمک می کنند و می توانند در مراحل ابتدایی یا زمانی که کیست ها کوچک هستند، موثر واقع شوند.

آنتی بیوتیک ها

اگر توده دهانی به دلیل عفونت باکتریایی ایجاد شده باشد، مصرف آنتی بیوتیک های مانند آموکسلی سیلین و مترونیدازول می تواند به کاهش التهاب و کنترل عفونت دندان کمک کند. دندانپزشک ممکن است آنتی بیوتیک های خاصی را تجویز کند تا عفونت های ثانویه را نیز پیشگیری کند. چرک خشک کن های بهترین دارو برای کیست دندان هستند و با مصرف منظم و طبق دستور چرک دندان و لثه از بین می رود.

پالپوتومی

برای کیسه های مرتبط با پوسیدگی دندان، پالپوتومی توصیه می شود. در این روش، بافت عصبی آسیب دیده (پالپ) درون دندان برداشته شده و فضای خالی با مواد پرکننده پر می شود. این درمان به کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن به بافت های اطراف کمک می کند.

درمان ریشه

در مواردی که توده برآمده به دلیل عفونت درون کانال ریشه دندان ایجاد شده باشد، درمان ریشه یا عصب کشی دندان (اندودنتیک) می تواند مؤثر باشد. این درمان شامل پاک سازی و پر کردن کانال ریشه دندان به منظور از بین بردن عفونت و پیشگیری از بازگشت آن است.

مشاهده و پیگیری کیست دندان

در برخی از موارد، دندانپزشک ممکن است تصمیم بگیرد که کیست را تحت نظر داشته باشد و درمان های غیر جراحی را به طور مداوم پیگیری کند. این شامل معاینات منظم و بررسی پیشرفت کیست با استفاده از تصاویر اشعه X است. درمان غیر جراحی می تواند در مواردی که کیست کوچک و بدون عوارض جدی است، موثر واقع شود. با این حال، در صورتی که کیست بزرگ شده یا علائم بدتر شوند، ممکن است جراحی برای برداشت کیست ضروری باشد.

بیش تر بخوانید: لیست 5 تایی از بهترین جراحان دندانپرشک در سال 1403

درمان جراحی

درمان جراحی توده های غیر سرطانی دهان به روش هایی اطلاق می شود که برای برداشتن کیست های بزرگ تر یا کیست هایی که با روش های غیر جراحی قابل درمان نیستند، به کار می روند. این درمان ها به کاهش علائم و جلوگیری از عوارض بیشتر کمک می کنند و معمولاً در مراحل پیشرفته تر بیماری استفاده می شوند.

برداشت کیست

در این روش، دندانپزشک یا جراح دهان کیست را به طور کامل از بافت های اطراف آن خارج می کند. این فرآیند شامل برش در ناحیه کیست و برداشتن کیسه مایع یا مواد نیمه جامد است. بعد از برداشت توده، ناحیه آسیب دیده معمولاً با بخیه بسته می شود.

ریشه درمانی (اندودنتیک)

اگر کیسه پر از مایع به دلیل عفونت درون کانال ریشه دندان ایجاد شده باشد، درمان ریشه ممکن است همزمان با جراحی انجام شود. این درمان شامل پاک سازی و پر کردن کانال ریشه برای از بین بردن عفونت و پیشگیری از عود آن است.

جراحی فک

در موارد پیچیده تر، جراحی فک برای اصلاح آسیب های ایجاد شده توسط کیست و بازسازی بافت های آسیب دیده ممکن است ضروری باشد. جراحی معمولاً نیاز به مراقبت های پس از عمل و معاینات منظم دارد تا از بهبودی کامل و پیشگیری از عوارض بیشتر اطمینان حاصل شود.

درمان خانگی کیست دندان

درمان خانگی کیست های دهان و فک می تواند به کاهش علائم و بهبود وضعیت موقت کیست کمک کند، اما باید توجه داشت که این درمان ها جایگزین معاینات و درمان های حرفه ای دندانپزشکی نیستند. غرغره کردن با محلول آب نمک گرم به کاهش التهاب و تسکین درد می کمک کند. آب نمک خاصیت ضدعفونی کننده دارد و می تواند به کاهش عفونت های سطحی کمک کند.

استفاده از کمپرس گرم روی ناحیه آسیب دیده در کاهش درد و تورم موثر است. این روش همچنین می تواند جریان خون را بهبود بخشد و تسکین موقت ارائه دهد. علاوه بر بر این برای کاهش تورم و درد، کمپرس سرد یا یخ زدگی ناحیه آسیب دیده نیز مفید باشد. این روش به ویژه در مواردی که تورم شدید است، کمک کننده است.

تفاوت کیست دندان با آبسه و تومور

کیست دندان حفره ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که معمولاً رشد آهسته دارد و اغلب بدون درد است. این کیست ها معمولاً به علت عفونت مزمن یا مشکلات رشد دندان به وجود می آیند.

آبسه دندانی یک عفونت حاد و دردناک است که باعث تجمع چرک و تورم در اطراف دندان می شود و نیاز به درمان فوری دارد.

تومور رشد غیرطبیعی سلول هاست که می تواند خوش‌ خیم یا بدخیم باشد. تومورها ممکن است بدون درد یا با درد باشند و برای تشخیص و درمان نیاز به بررسی های دقیق تری دارند.

تشخیص صحیح این سه مورد اهمیت زیادی دارد تا درمان مناسب انجام شود.

مراقبت های بعد از درمان کیست دندان

🔢 ردیف	📝 مراقبت	توضیحات
1️⃣	استراحت کافی	پرهیز از فعالیت های سنگین در روزهای اول
2️⃣	اجتناب از غذای سفت و داغ	مصرف غذاهای نرم و ولرم تا بهبودی کامل
3️⃣	رعایت بهداشت دهان و دندان	مسواک زدن ملایم و استفاده از دهانشویه تجویزی
4️⃣	مصرف دقیق داروها	استفاده مرتب از آنتی بیوتیک و مسکن طبق دستور پزشک
5️⃣	عدم دستکاری محل جراحی	خودداری از فشار دادن یا کندن بخیه ها
6️⃣	مراجعات منظم به دندانپزشک	کنترل روند بهبودی و انجام عکس برداری های لازم
7️⃣	پیگیری سریع در صورت درد شدید یا تورم یا تب	مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز علائم غیرطبیعی

پیشگیری از کیست دندان

برای جلوگیری از تشکیل کیست و توده های چرکی، رعایت برخی نکات ضروری است. این نکات شامل رعایت بهداشت دهان و دندان، معاینات منظم دندانپزشکی و پرهیز از آسیب دندان است. استفاده از محافظ دندان در ورزش های پرخطر و اجتناب از عادات مضر مانند گاز زدن به اشیاء سخت از وارد شدن ضربه به دندان جلوگیری می کند.

جمع بندی

کیست دندان توده ای پر از مایع است که در فک یا اطراف ریشه دندان تشکیل می شود. علت آن معمولا پوسیدگی، عفونت یا ضربه به دندان است. ممکن است بدون علامت باشد، اما در صورت پیشرفت، درد، تورم و آسیب به استخوان ایجاد می کند. درمان شامل دارو، درمان ریشه یا جراحی است. رعایت بهداشت دهان و معاینات منظم، راه پیشگیری موثری هستند.

سوالات متداول