فرسایش مینای دندان | هر آنچه باید بدانید از علت تا درمان

فرسایش مینای دندان یکی از چالش های جدی در سلامت دهان و دندان است که اغلب دیر تشخیص داده می شود. مینای دندان به عنوان سخت ترین ماده بدن انسان، نخستین سد دفاعی در برابر عوامل مخرب محسوب می شود. هرگونه آسیب یا تضعیف این لایه محافظ می تواند مسیر را برای مشکلاتی مانند حساسیت، تغییر رنگ و پوسیدگی هموار کند. آشنایی با نقش حیاتی مینا و مراقبت از آن، مهم ترین گام برای پیشگیری از آسیب های غیرقابل بازگشت است.

فرسایش مینای دندان چیست؟

سایش مینای دندان به از بین رفتن تدریجی لایه محافظتی دندان ها گفته می شود. این فرسایش می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله اسیدهای موجود در غذاها و نوشیدنی ها، بیماری های گوارشی و حتی عادات نادرست بهداشت دهان و دندان باشد.

مینای دندان از کریستال های هیدروکسی آپاتیت است که به آن استحکام و مقاومت بالایی می دهد. این لایه فاقد سلول های زنده است و بنابراین، قابلیت ترمیم خود به خودی ندارد. به همین دلیل، ساییدگی مینای دندان یک مشکل جدی است که نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد.

علل فرسایش مینای دندان

مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی

یکی از اصلی ترین علل از بین رفتن مینای دندان، مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی است. نوشیدنی هایی مانند نوشابه، آب میوه های صنعتی و قهوه می توانند سطح اسیدیته دهان را افزایش دهند و به مرور زمان باعث سایش مینای دندان شوند.

بیماری های گوارشی

بیماری هایی مانند ریفلاکس معده، بولیمیا می توانند باعث بازگشت اسید معده به دهان شوند. این اسیدها می توانند به مینای دندان آسیب برسانند و باعث سایش آن شوند.

عادات نادرست بهداشت دهان و دندان

مسواک زدن شدید یا استفاده از مسواک های سفت می تواند به مینای دندان آسیب برساند. همچنین، استفاده نادرست از نخ دندان و دهانشویه ها نیز می تواند به ساییدگی مینای دندان کمک کند.

فرسایش مینای دندان به دلیل خشکی دهان

بزاق نقش مهمی در محافظت از مینای دندان دارد. بزاق به خنثی سازی اسیدها و بازسازی مواد معدنی از دست رفته در مینای دندان کمک می کند. خشکی دهان می تواند این فرآیند را مختل کرده و خطر از بین رفتن مینای دندان را افزایش دهد.

ژنتیک

در برخی افراد ضخامت و کیفیت مینای دندان به‌صورت ژنتیکی کمتر است و همین موضوع آن ها را مستعد فرسایش سریع تر می کند.

مصرف برخی از داروها مانند آسپرین و آنتی هیستامین ها

برخی داروها خاصیت اسیدی دارند یا باعث کاهش بزاق می شوند و به این ترتیب مینای دندان را در معرض آسیب قرار می دهند.

علائم فرسایش مینای دندان

• حساسیت دندان: از بین رفتن مینای محافظ باعث می شود لایه های داخلی دندان در معرض تحریک قرار بگیرند و هنگام خوردن غذاها و نوشیدنی های سرد یا گرم درد و ناراحتی ایجاد شود.
• تغییر رنگ دندان: با نازک شدن مینا، لایه زردرنگ عاج بیشتر نمایان می شود و دندان ها ظاهر کدر یا تیره پیدا می کنند.
• ترک خوردن یا شکستگی دندان: کاهش استحکام مینای دندان مقاومت دندان ها را در برابر فشار کم می کند و احتمال ترک یا لب پریدگی را افزایش می دهد.
• ایجاد حفره های دندانی: فرسایش مینا مسیر را برای نفوذ باکتری ها و تشکیل پوسیدگی هموار می کند که به ایجاد حفره و تخریب ساختار دندان منجر می شود.

پیامدهای نادیده گرفتن فرسایش مینای دندان

• حساسیت دندان ها: تماس با غذاها و نوشیدنی های سرد یا گرم باعث درد می شود.
• تغییر رنگ دندان ها: نازک شدن مینا باعث نمایان شدن لایه عاج زرد می شود.
• پوسیدگی و حفره: مینای آسیب دیده راه نفوذ باکتری ها را باز می کند.
• ترک یا شکستگی دندان: استحکام کاهش یافته و احتمال آسیب مکانیکی بیشتر می شود.
• نیاز به درمان های پیچیده: در مراحل پیشرفته، باندینگ، ونیر یا روکش لازم می شود.

پیشگیری از سایش مینای دندان

• کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی: یکی از موثرترین راه ها برای پیشگیری از ساییدگی مینای دندان، کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی است. بهتر است از نوشیدنی هایی مانند آب و شیر به جای نوشابه و آب میوه های صنعتی استفاده کنید.
• استفاده از نی: هنگام مصرف نوشیدنی های اسیدی، استفاده از نی می تواند به کاهش تماس اسید با دندان ها کمک کند. این کار می تواند خطر از بین رفتن مینای دندان را کاهش دهد.
• رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن صحیح و استفاده از نخ دندان به طور منظم می تواند به حفظ سلامت مینای دندان کمک کند. بهتر است از مسواک های نرم و خمیر دندان های حاوی فلوراید استفاده کنید.
• جویدن آدامس بدون قند: جویدن آدامس بدون قند می تواند به افزایش تولید بزاق کمک کند. بزاق به خنثی سازی اسیدها و بازسازی مواد معدنی از دست رفته در مینای دندان کمک می کند.
• مراجعه منظم به دندانپزشک: مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و تمیز کردن حرفه ای دندان ها می تواند به تشخیص زودهنگام سایش مینای دندان و پیشگیری از پیشرفت آن کمک کند.

همان طور که در بیانیه انجمن دندان‌پزشکی آمریکا (ADA) آمده است:

هرچه یک نوشیدنی اسیدی تر باشد، با مصرف مکرر، خطر فرسایش دندان بیشتر خواهد بود.

تفاوت فرسایش مینای دندان با پوسیدگی

فرسایش مینای دندان و پوسیدگی دو مشکل متفاوت هستند که اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. فرسایش مینای دندان ناشی از عوامل محیطی و شیمیایی مانند اسیدهای موجود در غذا و نوشیدنی ها یا فشار مکانیکی است و به فعالیت باکتری ها وابسته نیست. در مقابل، پوسیدگی دندان نتیجه مستقیم فعالیت باکتری هاست؛ باکتری ها قندها و نشاسته ها را به اسید تبدیل کرده و این اسید مینای دندان را تخریب می کند و باعث ایجاد حفره می شود. بنابراین، فرسایش بیشتر جنبه تدریجی و غیرمیکروبی دارد، در حالی که پوسیدگی حاصل فرآیندی میکروبی و فعال است و معمولا نیازمند درمان سریع تر است.

مراقبت های خانگی در کنار درمان های دندانپزشکی

• استفاده از دهانشویه بدون الکل برای کاهش تحریک و خشکی دهان.
• عدم مسواک زدن فوری پس از مصرف نوشیدنی های اسیدی؛ بهتر است ۳۰ دقیقه صبر شود.
• نوشیدن آب بعد از غذا یا میان وعده برای شستشوی دهان و کاهش اثر اسیدها.
• استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید برای تقویت مینای دندان.

درمان فرسایش مینای دندان

روش درمان	توضیحات
فلوراید	تقویت و بازسازی مینای دندان، کاهش حساسیت.
باندینگ	پوشاندن بخش های آسیب دیده با کامپوزیت.
ونیر (لمینت)	لایه نازک کامپوزیت یا سرامیک برای بهبود ظاهر و محافظت.
تاج یا روکش	بازسازی عملکرد و ظاهر دندان در موارد شدید.

استفاده از خمیر دندان های حاوی فلوراید + درمان با فلوراید

خمیر دندان های حاوی فلوراید می توانند به بازسازی مواد معدنی از دست رفته در مینای دندان کمک کنند. استفاده منظم از این خمیر دندان ها می تواند به تقویت مینای دندان و کاهش حساسیت آن کمک کند. در موارد شدیدتر فرسایش، دندانپزشک ممکن است درمان با فلوراید را توصیه کند. این درمان می تواند به صورت ژل، وارنیش یا محلول فلوراید انجام شود و به تقویت مینای دندان کمک کند.

باندینگ دندان

باندینگ دندان یک روش درمانی است که در آن از مواد کامپوزیتی برای پوشاندن نواحی آسیب دیده مینای دندان استفاده می شود. این روش می تواند به بهبود ظاهر دندان و محافظت از آن در برابر آسیب های بیشتر کمک کند.

درمان فرسایش مینای دندان با ونیرهای دندانی

ونیرهای دندانی لایه های نازکی از مواد کامپوزیت یا سرامیکی (لمینت دندان) هستند که روی سطح دندان ها قرار می گیرند. این روش می تواند به بهبود ظاهر دندان های آسیب دیده و محافظت از آنها در برابر فرسایش بیشتر کمک کند.

تاج دندان یا روکش

در موارد شدید ساییدگی مینای دندان که منجر به از دست رفتن بخش قابل توجهی از ساختار دندان شده است، ممکن است نیاز به استفاده از تاج دندان یا روکش دندان باشد. تاج دندان یک پوشش محافظ است که روی دندان قرار می گیرد و به بازسازی عملکرد و ظاهر آن کمک می کند.

نقش تغذیه در سلامت مینای دندان

• مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم: کلسیم یکی از مهم ترین مواد معدنی برای سلامت مینای دندان است. مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم مانند شیر، پنیر، ماست و سبزیجات برگ دار می تواند به تقویت مینای دندان کمک کند.
• ویتامین D: ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می کند. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین D مانند ماهی های چرب، زرده تخم مرغ و غذاهای غنی شده با ویتامین D می تواند به سلامت مینای دندان کمک کند.
• فسفر: فسفر یکی دیگر از مواد معدنی مهم برای سلامت مینای دندان است. مصرف مواد غذایی غنی از فسفر مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ و آجیل می تواند به تقویت مینای دندان کمک کند.
• محدود کردن مصرف قند: مصرف بیش از حد قند می تواند به رشد باکتری های مضر در دهان و تولید اسیدهایی که به مینای دندان آسیب می رسانند، کمک کند. محدود کردن مصرف قند و جایگزینی آن با مواد غذایی سالم می تواند به حفظ سلامت مینای دندان کمک کند.

تاثیر عادات روزانه بر فرسایش مینای دندان

سیگار کشیدن

سیگار نه تنها برای سلامت عمومی بدن مضر است، بلکه می تواند به سلامت دهان و دندان نیز آسیب برساند. مواد شیمیایی موجود در سیگار می توانند به مینای دندان آسیب برسانند و خطر ساییدگی آن را افزایش دهند.

مصرف الکل

مصرف الکل می تواند باعث خشکی دهان و کاهش تولید بزاق شود. این امر می تواند خطر سایش مینای دندان را افزایش دهد. کاهش مصرف الکل و مصرف آب کافی می تواند به حفظ سلامت مینای دندان کمک کند.

دندان قروچه

دندان قروچه یا براکسیسم می تواند به مینای دندان آسیب برساند. این عادت می تواند باعث ساییدگی و از بین رفتن مینای دندان شود. استفاده از محافظ دندان در شب می تواند به کاهش آسیب های ناشی از دندان قروچه کمک کند.

فرسایش مینای دندان در کودکان

سایش مینای دندان در کودکان می تواند ناشی از مصرف زیاد نوشیدنی های اسیدی، عادات نادرست بهداشت دهان و دندان و حتی بیماری های گوارشی باشد. همچنین، استفاده از شیشه شیر در شب می تواند خطر از بین رفتن مینای دندان را در کودکان افزایش دهد. آموزش عادات صحیح بهداشت دهان و دندان به کودکان، محدود کردن مصرف نوشیدنی های اسیدی و مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند به پیشگیری از ساییدگی مینای دندان در کودکان کمک کند. در موارد شدید، دندانپزشک ممکن است درمان هایی مانند فلورایدتراپی یا باندینگ دندان را توصیه کند.

راهکارهای پیشگیری در کودکان

• محدود کردن نوشیدنی های اسیدی و شیرین:مصرف نوشابه، آبمیوه های صنعتی و نوشیدنی های شیرین باید کاهش یابد تا تماس اسید با دندان ها به حداقل برسد.
• استفاده صحیح از شیشه شیر:پرهیز از استفاده طولانی مدت از شیشه شیر، به ویژه در زمان خواب، از تماس مداوم دندان ها با مایعات قندی جلوگیری می کند.
• رعایت بهداشت دهان و دندان از سنین پایین:آموزش مسواک زدن صحیح با مسواک نرم و استفاده از خمیر دندان مناسب کودکان به تقویت و محافظت از مینای دندان کمک می کند.
• افزایش مصرف آب:نوشیدن آب پس از هر وعده غذایی و میان وعده به شستشوی دهان و کاهش اثر اسیدها کمک می کند.
• استفاده از رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D:مصرف شیر، ماست، پنیر و سبزیجات برگ دار می تواند به استحکام و سلامت مینای دندان کودکان کمک کند.
• مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان:چکاپ های دوره ای امکان تشخیص زودهنگام مشکلات و انجام اقداماتی مانند فلورایدتراپی یا فیشورسیلانت را فراهم می کند.

تحقیقات جدید در زمینه فرسایش مینای دندان

• استفاده از نانوذرات در ترمیم مینای دندان: تحقیقات جدید نشان می دهند که استفاده از نانوذرات می تواند به ترمیم مینای دندان کمک کند. این نانوذرات می توانند به بازسازی ساختار مینای دندان و تقویت آن کمک کنند.
• ژن درمانی برای بازسازی مینای دندان: ژن درمانی یکی از زمینه های تحقیقاتی نوید بخش در زمینه بازسازی مینای دندان است. این روش می تواند به تحریک سلول ها برای تولید مواد معدنی مورد نیاز برای بازسازی مینای دندان کمک کند.
• استفاده از مواد بیومیمتیک: مواد بیومیمتیک موادی هستند که از ساختارهای طبیعی تقلید می کنند. استفاده از این مواد در دندانپزشکی می تواند به بازسازی مینای دندان و بهبود عملکرد آن کمک کند.

جمع بندی

فرسایش مینای دندان قابل پیشگیری است و با رعایت بهداشت، تغذیه مناسب و مراجعه منظم به دندانپزشک می توان از حساسیت، تغییر رنگ و پوسیدگی جلوگیری کرد. درمان های ترمیمی مانند فلورایدتراپی، باندینگ و ونیر به محافظت و تقویت مینای دندان کمک می کنند.

سوالات متداول