آموزش بهداشت ارتودنسی (هرچیزی که باید بدانید)

در این مقاله، به صورت دقیق و علمی بررسی می کنیم که بهداشت ارتودنسی چیست، چرا اهمیت دارد، چطور باید رعایت شود و چه اشتباهاتی در این خصوص وجود دارند که باید از آن ها پرهیز کرد. مخصوصا اگر به تازگی درمان خود را شروع کرده‌اید مطالب این صفحه حتما به درد شما می خورد.

چرا بهداشت دهان و دندان در دوران ارتودنسی حساس تر است؟

وقتی تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرید، (چه با استفاده از براکت ها و سیم های ثابت و چه با پلاک های شفاف یا الاینرها)، در واقع به طور موقت ساختار و محیط طبیعی داخل دهان شما تغییر می کند. همین تغییر باعث می شود رعایت بهداشت دهان کمی چالش برانگیزتر و البته حیاتی تر از قبل شود.

وقتی از براکت ها و سیم های فلزی استفاده می کنید …

براکت ها سطوح و فضاهای جدیدی را روی دندان ها و اطراف آن ها ایجاد می کنند. این فضاهای اضافی، جای بسیار مناسبی برای گیر کردن ذرات غذا و تجمع پلاک (همان لایه چسبنده باکتری ها) می شوند. و خب تمیز کردن کامل همه این نواحی با مسواک زدن معمولی سخت تر می شود.

در مورد الاینرهای شفاف هم همین طور است …

اگر قبل از گذاشتن پلاک ها، دندان ها یا خود پلاک ها به خوبی تمیز نشوند، الاینر مثل یک پوشش عمل می کند و ذرات غذا و باکتری ها را روی سطح دندان یا زیر پلاک حبس می کند. این محیط بسته و مرطوب زیر پلاک، جای بسیار خوبی برای رشد سریع باکتری ها فراهم می آورد.

نتیجه همه این ها چیست؟

وقتی بهداشت ارتودنسی به خوبی رعایت نشود و پلاک و باکتری ها روی دندان ها (و اطراف براکت ها یا زیر الاینرها) جمع شوند، احتمال بروز مشکلات زیر به شدت  در طول درمان یا بعد از آن افزایش پیدا می کند:

• مثلاً خطر پوسیدگی دندان ها بیشتر می شود.
• لثه ها ممکن است ملتهب شوند (یا ورم کنند و خونریزی داشته باشند).
• ممکن است لکه های سفید یا رنگی روی سطح مینای دندان ها ایجاد شود.
• همچنین بوی بد دهان یکی دیگر از پیامدهای رایج عدم رعایت بهداشت است.
• و نکته مهم اینکه، این مشکلات می توانند باعث شوند روند حرکت دندان ها کند شود یا حتی در درمان ارتودنسی شما اختلال ایجاد شود.

اصول بهداشت ارتودنسی ثابت (زمانی که براکت ارتودنسی دارید)

از آنجا که هنوز بسیاری از افراد به روش سنتی دندان های خود را مرتب می کنند، بیایید ابتدا درباره اصول بهداشت ارتودنسی ثابت صحبت کنیم:

واضح است که وقتی برای صاف کردن دندان ها از براکت ها و سیم های ثابت ارتودنسی استفاده می کنید، بهداشت دهان و دندان نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد. چون همانطور که اشاره هم کردیم، وجود این براکت ها و سیم ها باعث می شود ذرات غذا و پلاک (جرم) راحت تر روی دندان ها و اطراف دستگاه ارتودنسی گیر کنند. برای اینکه دندان ها و لثه هایتان در طول درمان ثابت سالم بمانند، باید اصول زیر را رعایت کنید:

مسواک زدن به روش صحیح و به تعداد کافی

مهم ترین کار در رعایت بهداشت ارتودنسی، مسواک زدن است. شما باید حداقل سه بار در روز مسواک بزنید. چه زمانی بهتر است اینکار را انجام دهیم؟ بهتر است بعد از هر بار غذا خوردن (حتی میان وعده) اینکار را انجام دهید. برای مسواک زدن در این دوران، بهتر است:

• از مسواک های مخصوص ارتودنسی که سر باریک یا شکلی شبیه حرف V انگلیسی دارند استفاده کنید.
• باید مسواک را با زاویه مناسبی نسبت به براکت ها بگیرید و با حرکات دقیق، هم اطراف براکت ها و هم زیر سیم های ارتودنسی را به خوبی تمیز کنید تا هیچ ذره غذایی باقی نماند.
• علاوه بر مسواک اصلی، استفاده از مسواک های کوچک بین دندانی هم برای تمیز کردن فضاهای اطراف براکت ها و سیم ها بسیار مهم است.

استفاده از نخ دندان های معمولی یا با طراحی خاص (بعد از مسواک مهم ترین اصل بهداشت ارتودنسی است)

فکر می کنم شما هم قبول دارید که وقتی براکت و سیم روی دندان هاست، استفاده از نخ دندان کمی سخت تر از حالت عادی است. اما نخ دندان کشیدن در این دوران بسیار ضروری است و باید حداقل روزی یک بار انجام شود. دلیلش واضح است: زیرا ما می خواهیم پلاک های بین دندانی را پاک کنیم.  خوشبختانه ابزارهایی وجود دارند که این کار را آسان تر می کنند:

شستشوی دهان با دهان شویه آنتی باکتریال

استفاده از یک دهان شویه مناسب می تواند به تکمیل فرآیند بهداشت ارتودنسی کمک کند. دهان شویه های بدون الکل که خاصیت ضد پلاک و ضد باکتری دارند، می توانند به تمیز نگه داشتن جاهایی که شاید با مسواک و نخ دندان دسترسی به آن ها کمی دشوارتر باشد، کمک کنند. بهتر است برای انتخاب نوع دهان شویه مناسب در دوران ارتودنسی، حتماً با ارتودنتیست خودتان مشورت کنید.

مراجعه منظم برای چکاپ های دندانپزشکی عمومی

علاوه بر اینکه به طور منظم برای تنظیم براکت ها به متخصص ارتودنسی مراجعه می کنید، بسیار مهم است که در طول درمان ارتودنسی نیز، برای چکاپ های دوره ای به دندانپزشک عمومی خود هم سر بزنید.

• در طول این جلسات دندانپزشک می تواند سلامت لثه های شما را بررسی کند.
• همچنین هرگونه پوسیدگی احتمالی که ممکن است دیدنش سخت باشد را تشخیص داده و درمان کند (مثلا اطراف و زیر براکت ها)

مراقبت از بهداشت دهان و دندان با الاینرهای شفاف (ارتودنسی نامرئی)

اما برسیم به بهداشت ارتودنسی در زمان استفاده از الاینرهای شفاف. درست است که درمان ارتودنسی نامرئی ساده و آسان تر از ارتودنسی ثابت است. اما این سادگی نباید باعث شود شما بهداشت دهان و دندان را خیلی جدی نگیرید. چون الاینرها بیشتر طول شبانه روز، روی دندان های شما را می پوشانند، اگر بهداشت به خوبی رعایت نشود، خطر اینکه باکتری ها و ذرات غذا زیر الاینر گیر کنند و باعث مشکل شوند، بیشتر است.

بنابراین برای رعایت بهداشت ارتودنسی نامرئی، چند نکته خیلی مهم وجود دارد که باید همیشه به آن ها توجه کنید:

۱. تمیز کردن خود الاینرها به صورت روزانه

خودِ پلاک های شفاف هم باید به طور منظم تمیز شوند. شما باید هر روز آن ها را با آب ولرم (نه داغ، چون ممکن است شکلشان عوض شود) و یک مسواک نرم به آرامی بشویید تا تمیز و شفاف بمانند. و از همه مهم تر جرم و باکتری روی آن ها جمع نشود.

۲. مسواک زدن کامل دندان ها قبل از هر بار گذاشتن الاینر

این یکی از مهم ترین نکات بهداشت ارتودنسی نامرئی است. هر بار که می خواهید الاینرها را بعد از غذا خوردن یا نوشیدن دوباره در دهانتان بگذارید، باید حتماً دندان هایتان را به طور کامل مسواک بزنید و تمیز کنید. اگر دندان ها تمیز نباشند و شما پلاک را روی آن ها بگذارید، ذرات غذا و باکتری ها زیر پلاک گیر می کنند و محیط عالی برای پوسیدگی یا مشکلات لثه فراهم می شود.

۳. پرهیز از خوردن غذا یا نوشیدن های خاص در حین داشتن الاینر

شما نباید در حالی که الاینر در دهانتان است، غذا بخورید یا نوشیدنی های رنگی مثل چای، قهوه، نوشابه یا آبمیوه بنوشید. دلیلش واضح است: زیرا نوشیدنی های رنگی باعث تغییر رنگ پلاک می شوند.

به این نکته توجه کنید که تنها نوشیدنی که می توانید با الاینرها مصرف کنید آب ساده است. البته قضیه فقط آب نیست. غذا خوردن با پلاک هم هست! اینکار به هیچ وجه نباید انجام شود. زیرا این رفتار می تواند به الاینرها آسیب بزند. برای غذا خوردن و نوشیدن (غیر از آب)، حتماً الاینرها را خارج کنید.

بیشتر بخوانید: با بهترین راه های کاهش زمان ارتودنسی آشنا شوید (7 روش اصلی)

۴. نگهداری صحیح از الاینرها وقتی در دهان نیستند

وقتی پلاک ها را از دهان خارج می کنید، هرگز آن ها را توی دستمال کاغذی نپیچید یا توی جیبتان نگذارید. این کار باعث می شود پلاک ها خیلی راحت گم شوند، بشکنند یا شکلشان عوض شود. همیشه باید الاینرها را در جعبه مخصوص خودشان و در جایی خشک نگهداری کنید. همراه داشتن این جعبه و استفاده از باید برایتان به یک عادت همیشگی در طول درمان تبدیل شود.

اگر بهداشت ارتودنسی را رعایت نکنیم چه اتفاقی می افتد؟

بی توجهی به بهداشت در دوره ارتودنسی ممکن است اثرات درمان را خنثی کند یا حتی مشکلات جدیدی ایجاد کند. مشکلات رایجی که ممکن است پیش بیاید عبارتند از:

• پوسیدگی های شدید زیر براکت ها که پس از برداشتن آن ها آشکار می شود
• لکه های سفید دائمی روی مینای دندان
• جراحی لثه به دلیل التهاب های مزمن
• طولانی شدن مدت درمان به علت مشکلات دهانی

اگر فرزندتان ارتودنسی انجام داده حتما به این نکات توجه کنید

همچنین اگر فرزندتان تحت درمان ارتودنسی است، شما (به عنوان والدین) نقش مهمی در کنترل بهداشت او دارید:

• هر شب بررسی کنید که آیا مسواک زده‌است یا نه
• برای او مسواک برقی خریداری کنید یا تایمر تنظیم کنید
• از دهان شویه های بدون الکل مخصوص کودکان استفاده کنید
• مسواک بین دندانی یا نخ دندان های ساده‌تر تهیه کنید(که استفاده از آن ها راحت تر باشد)
• طرز استفاده از وسایل ارتودنسی و تمیز کردن آن ها را به او آموزش دهید

مهم ترین ابزارها و  وسایل بهداشتی ارتودنسی که باید آن ها را تهیه کنید

ابزار	کاربرد در بهداشت ارتودنسی
مسواک مخصوص ارتودنسی	برای پاک کردن اطراف براکت ها طراحی کاربرد دارد
مسواک بین دندانی	تمیزکردن فاصله بین سیم و دندان
نخ دندان با نخ گیر (threader)	عبور راحت تر نخ دندان از بین سیم ها
واترپیک (Water Flosser)	شست وشوی کامل فضای بین دندانی با فشار آب
دهان شویه ضدپلاک	کاهش باکتری ها و حفظ سلامت لثه ها

خلاصه که رعایت بهداشت به اندازه خود درمان مهم است …

رعایت بهداشت ارتودنسی، بخشی جدایی ناپذیر از موفقیت درمان است. زیبایی نهایی لبخند شما فقط به سیم و براکت بستگی ندارد؛ بلکه به عادت های روزانه ای مرتبط است که ممکن است ساده به نظر برسند، اما اثر عمیقی دارند. پس چه از الاینر شفاف استفاده می کنید، چه براکت های کلاسیک، فراموش نکنید: هر روز مراقبت کنید، تا لبخند فردا سالم و ماندگار بماند.

پاسخ به سوالات رایج