برفک دهان چیست؟ از علت تا روش های درمان

برفک دهان یا عفونت قارچی دهانی یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می شوند. این بیماری عفونی ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس در دهان است که به ویژه در کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف دیده می شود.

این نوع قارچ دهان به شکل لکه های سفیدی است که بر روی زبان، لثه ها، گونه ها و گلو تشکیل می شود و علائم آن احساس سوزش، درد و مشکل در هنگام بلع است.

معمولا نوزادان، افراد با سیستم ایمنی ضعیف و کسانی که به از آنتی بیوتیک ها یا کورتیکواستروئیدها مصرف می کنند، درگیر این عارضه می شوند.

خوشبختانه درمان برفک دهان با روش های مختلفی مثل رعایت بهداشت دهان و دندان، تغییر در رژیم غذایی و داروهای ضد قارچ امکان پذیر است.

در این مقاله از لبخندفا، به بررسی علت ها، علائم، روش های درمان و راه های پیشگیری از این عفونت قارچی می پردازیم تا بتوانید به طور کامل با این مشکل آشنا شده و اقدامات لازم را برای پیشگیری یا درمان آن انجام دهید.

برفک دهان چیست؟

برفک دهان به انگلیسی (Oral Thrush)، که با نام های عفونت قارچی دهان یا کاندیدیازیس دهانی نیز شناخته می شود، عفونتی است که به دلیل رشد قارچ کاندیدا آلبیکنس روی مخاط دهان به وجود می آید.

در حالت طبیعی، این قارچ به مقدار کمی در دهان، پوست و سایر نقاط بدن زندگی می کند و مشکلی ایجاد نمی کند. اما وقتی تعادل فلور طبیعی دهان به هم می خورد، کاندیدا آلبیکنس شروع به رشد بیش از حد می کند و باعث ایجاد علائمی نظیر لکه های سفید یا کرم رنگ و درد در دهان می شود.

برفک دهان در نوزادن، افراد با سیستم ایمنی ضعیف مانند سالمندان و کسانی که برای مدت طولانی از آنتی بیوتیک ها و کورتیکواستروئیدها، شایع تر است.

خوشبختانه این نوع عفونت قارچ دهان عوارض خطرناکی را به دنبال ندارد و با رعایت بهداشت دهان و دندان می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

برفک دهان نوزادان

برفک دهان در نوزادن بسیار شایع است. این عارضه علاوه بر اینکه باعث تشکیل لکه های سفید رنگ در دهان کودک می شود، ممکن است در خلق و خو و وضعیت تغذیه کودک نیز تاثیرگذار باشد.

این عفونت قارچی ممکن است در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود. همچنین قارچ دهان از سینه مادر هم به نوزاد انتقال پیدا می کند.

برفک دهان بزرگسالان

دلایل برفک دهان بزرگسالان تضعیف سیستم ایمنی، ابتلا به برخی بیماری ها، استعمال دخانیات، مصرف داروهای آنتی بیوتیک و استفاده از دندان مصنوعی است.

علت های عفونت قارچی دهان

دلایل مختلفی می توانند باعث رشد غیرعادی قارچ در دهان شوند. آگاهی از این عوامل می تواند به شما کمک کند تا از ابتلا به این عفونت جلوگیری کنید. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت قارچی دهان قرار دارند. این وضعیت می تواند در اثر بیماری های مزمن مثل دیابت، سرطان یا ایدز و همچنین در افراد مسن و کودکان بروز کند.

آنتی بیوتیک ها، علاوه بر از بین بردن باکتری های مضر، باکتری های مفید دهان را نیز از بین می برند که منجر به رشد قارچ کاندیدا می شود. استفاده مداوم از استروئیدهای دهانی یا داروهای مهارکننده سیستم ایمنی نیز خطر ابتلا به عفونت قارچی دهان را افزایش می دهد.

قند بالا در بزاق دهان هم محیط مناسبی برای رشد قارچ فراهم می کند. افراد مبتلا به دیابت، به ویژه کسانی که دیابتشان به خوبی کنترل نمی شود، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.

استفاده از پروتزها و دندان های مصنوعی که به خوبی در دهان جای نمی گیرند یا بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی کنند، می تواند محیطی مرطوب و مناسب برای رشد قارچ ایجاد کند.

قارچ هایی که باعث برفک دهان می شوند، منجر به عفونت قارچی واژن هم می شوند. در خانم های باردار، این عفونت قارچی ممکن است در هنگام زایمان به نوزاد انتقال پیدا کند و باعث برفک دهان در نوزاد شود.

خشکی دهان ناشی از کم آبی بدی، مصرف برخی داروها یا بیماری هایی مثل سندرم شوگرن، یکی دیگر از دلایل رایج رشد قارچ در دهان است. بزاق، به طور طبیعی خاصیت ضدباکتری و ضد قارچی دارد و با کاهش آن، محیط مناسبی برای رشد قارچ فراهم می شود.

داشتن رژیم غذایی نامناسب و کمبود ویتامین هایی مثل ویتامین B12، سولفات و آهن که باعث تضعیف سیستم ایمنی می شود، هم از جمله دلایل تشکیل این عارضه در دهان هستند.

علاوه بر این موارد مصرف دخانیات و نوشیدنی های الکل دارد که تعادل میکروبی دهان را مختل می کنند نیز می توانند علت تشکیل لکه های سفید دهان باشند.

علائم برفک دهان

عفونت قارچی دهان با علائم و نشانه های مشخصی ظاهر می شود که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم. توجه به این علائم می تواند به شما در تشخیص سریع تر این عفونت کمک کند. وجود شکل ظاهری شبیه به لکه های پنیر نرم، معمولاً اولین علامت عفونت قارچی دهان است. این لکه ها ممکن است در قسمت های داخلی گونه، روی زبان و گاهی اوقات در لوزه ها و سقف دهان نیز مشاهده شوند.

بیمارانی که به عفونت قارچی دهان مبتلا هستند، اغلب از درد و سوزش در ناحیه دهان شکایت دارند. این درد ممکن است هنگام خوردن یا نوشیدن بیشتر شود. یکی دیگر از علائم این عفونت، کاهش حس چشایی یا تلخی دهان (احساس طعم فلزی و تلخ در دهان) است. این علامت ممکن است برای برخی افراد آزاردهنده باشد. در موارد شدیدتر، خشکی و ترک در گوشه های دهان نیز دیده می شود، این علامت به ویژه در افرادی که از پروتزهای دندانی استفاده می کنند، شایع تر است.

ایا برفک دهان خطرناک است؟

عوارض برفک دهان برای افراد که سیستم ایمنی سالمی دارند چندان خطرناک نیست. معمولا افراد با سیستم ایمنی ضعیف، کسانی که مبتلا به بیماری های خاص هستند و یا برخی داروها را مصرف می کنند، عوارض قارچ دهان را تجربه می کنند.

روش های تشخیص عفونت قارچی دهان

برای تشخیص دقیق این بیماری، بهتر است به دندانپزشک یا پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک ممکن است با معاینه دهان و مشاهده علائم، بیماری را تشخیص دهد. در برخی موارد، برای اطمینان بیشتر، نمونه ای از لکه های سفید برداشته شده و به آزمایشگاه فرستاده می شود تا نوع قارچ مشخص شود.

بیش تر بخوانید: لیست 5 تایی از بهترین جراحان دندانپزشک

روش های درمان برفک دهان

روش های زیادی برای درمان قارچ دهان وجود دارد که با توجه به سن و وضعیت سلامتی فرد متفاوت است. به این نکته توجه داشته باشید که درمان قطعی برفک دهان زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی شما سالم باشد و مبتلا به بیماری دیگری نباشید.

درمان عفونت قارچی دهان شامل استفاده از داروهای ضدقارچ، داروهای گیاهی، رعایت بهداشت دهان، تنظیم رژیم غذایی و در صورت لزوم، تنظیم یا تعویض پروتزهای دندانی است. در ادامه، هر یک از این روش ها را به تفصیل شرح می دهیم.

به طور کلی از جمله روش های از بین بردن برفک دهان عبارتند از:

درمان های خانگی	شستشوی منظم دندان مصنوعی، استفاده از مسواک نرم، غرغره کردن آب نمک، مصرف داروی کنترل قند در صورت ابتلا به دیابت
درمان های طب سنتی	غرغره کردن گلاب، جوش شیرین، عرق کاسنی
داروی برفک دهان	قرص و قطره کلوتریمازول، قرص فلوکونازول یا کپسول فلوکونازول، اینتراکونازول، نیستاتین، ژل برفک دهان داکتارین، قطره ویوله دوژانسین، آمفوترسین B

داروهای ضد قارچ

استفاده از داروهای ضدقارچ متداول ترین روش درمان محسوب می شود. این داروها شامل نیستاتین و کلوتریمازول هستند که به صورت موضعی (قرص مکیدنی یا مایعات دهانی) یا خوراکی استفاده می شوند. نیستاتین به شکل مایع دهانی تجویز می شود و پس از غرغره و چرخاندن آن در دهان، به خوبی با مخاط دهان تماس پیدا می کند و به سرعت قارچ ها را از بین می برد.

کلوتریمازول نیز به صورت قرص مکیدنی مصرف می شود و به تدریج در دهان حل می شود و به این ترتیب با قارچ ها مبارزه می کند. مدت و دوز مصرف داروهای ضدقارچ با توجه به شدت عفونت متفاوت است و باید حتماً با تجویز پزشک استفاده شود تا اثر مطلوب داشته باشد.

سایر داروهای مربوط به درمان این عارضه را جدول بالا آورده ایم.

درمان برفک دهان با دهانشویه های ضد قارچ

دهانشویه نیز می تواند به کاهش علائم عفونت قارچی دهان کمک کند. دهانشویه های ضد قارچ دارای ترکیباتی هستند که با ایجاد محیطی نامناسب برای قارچ ها، از رشد و گسترش آن ها جلوگیری می کنند. این دهانشویه ها معمولاً به صورت روزانه و به مدت چند روز متوالی استفاده می شوند تا اثرات آن ها به صورت کامل نمایان شود. برخی از دهانشویه های تجاری ممکن است حاوی الکل باشند که می تواند مخاط دهان را خشک کند؛ بنابراین بهتر است با مشورت پزشک، دهانشویه مناسبی انتخاب کنید.

درمان خانگی برفک دهان

از جمله روش های خانگی برای درمان برفک دهان در بزرگسالان عبارتند از:

رعایت بهداشت دهان و دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از مهم ترین گام ها برای پیشگیری و درمان عفونت قارچی دهان است. مسواک زدن روزانه دو بار (ترجیحا مسواک نرم) با استفاده از خمیر دندان های مناسب و استفاده منظم از نخ دندان به تمیز نگه داشتن دهان کمک می کند. همچنین به دلیل اینکه زبان محیط مناسبی برای رشد قارچ ها و باکتری هاست و تمیز کردن آن به کاهش خطر ابتلا به برفک کمک می کند.

کاهش مصرف قند و کربوهیدرات برای درمان برفک دهان

رژیم غذایی نیز تاثیر زیادی بر رشد قارچ های دهانی دارد. قارچ های دهانی برای رشد و تکثیر به قند نیاز دارند و مصرف زیاد مواد قندی و کربوهیدرات ها می تواند شرایط رشد قارچ ها را تسهیل کند. کاهش مصرف خوراکی های شیرین، نوشابه ها و تنقلات قندی به درمان و پیشگیری از برفک کمک می کند.

همچنین، مواد غذایی با شاخص قند پایین تر می توانند جایگزین بهتری باشند و سلامت عمومی بدن و دهان را تقویت کنند. مصرف میوه ها، سبزیجات تازه و ماست های پربیوتیک نیز به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می کند و از این طریق می تواند در جلوگیری از عفونت های قارچی موثر باشد.

تنظیم و تعویض پروتزهای دندانی نامناسب

افرادی که از پروتزهای دندانی استفاده می کنند باید توجه خاصی به بهداشت آن ها داشته باشند. پروتزهای نامناسب می توانند نواحی مرطوب و بسته ای را در دهان ایجاد کنند که محیط مناسبی برای رشد قارچ هاست. اگر پروتزها به درستی در دهان قرار نگیرند یا زخم هایی در لثه ایجاد کنند، عفونت قارچی دهان به سرعت گسترش می یابد.

برای پیشگیری از این مشکل، پروتزها را باید به صورت روزانه تمیز کنید و شب ها آن ها را از دهان خارج کنید. همچنین، در صورت قدیمی یا فرسوده بودن پروتزها، بهتر است آن ها را تعویض کنید و به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت پروتزها بررسی و در صورت لزوم تنظیم شوند.

استفاده از داروهای گیاهی

درمان برفک دهان در طب سنتی و داروهای گیاهی شامل موارد زیر است:

• قرقره کردن گلاب برای برفک دهان و یا نوشیدن آن به همراه چای یا آب بسیار موثر است.
• درمان برفک دهان با جوش شیرین هم میسر است. برای این کار جوش شیرین را با آب ترکیب کنید و آن را قرقره کنید.
• مصرف عرق کاسنی هم برای درمان قارچ دهان موثر است.

راه های پیشگیری از برفک دهان

پیشگیری همیشه بهترین راه مقابله با بیماری هاست. بهداشت دهان و دندان مهم ترین عامل در جلوگیری از رشد قارچ های عفونی دهان است. مسواک زدن دوبار در روز و استفاده از نخ دندان می تواند به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کند. آنتی بیوتیک ها و استروئیدها تعادل باکتری ها و قارچ های دهان را به هم می زنند و باعث رشد بیش از حد قارچ ها می شوند؛ در صورت امکان، مصرف این داروها را تحت نظر پزشک کنترل کنید.

مصرف آب کافی در طول روز و جویدن آدامس بدون قند می تواند به حفظ رطوبت دهان کمک کند و از خشکی دهان که محیط مناسبی برای رشد قارچ ها است، جلوگیری کند.

به دلیل اینکه . سیستم ایمنی قوی، نقش مهمی در جلوگیری از رشد قارچ ها در بدن دارد؛ مصرف مواد غذایی سالم و کاهش مصرف قند و شیرینی ها می تواند به کاهش خطر ابتلا به برفک کمک کند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین ها و مواد معدنی و سبک زندگی سالم به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

در اکثر مواقع این عفونت قارچی مشکلات جدی به همراه ندارد. اما در صورتی که سیستم ایمنی ضعیف باشد، ممکن است این عفونت به سایر بخش های بدن انتقال پیدا کند.؛ بنابراین اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، با مشاهده علائم برفک دهان حتما به پزشک مراجعه کنید.

نوزادان شیرخوار هم ممکن است این عفونت را از سینه مادر بگیرند. در صورتی که در دوران شیردهی علائمی مثل احساس درد در نوک سینه همراه با قرمزی دارید حتما به پزشک مراجعه کنید.

همچنین اگر علائم برفک دهان پس از چند روز بهبود نیافت یا به طور مداوم در حال بازگشت است، حتماً به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا در موارد شدیدتر، این عفونت می تواند به قسمت های دیگری از بدن سرایت کند و مشکلات جدی تری ایجاد کند.

کلام آخر

برفک دهان یا عفونت قارچی دهان، عفونتی است که می تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما خوشبختانه با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از درمان های مناسب، به راحتی قابل پیشگیری و درمان است. با آگاهی از علت ها و علائم این بیماری و توجه به روش های درمانی و پیشگیری، می توانید از سلامت دهان و دندان خود محافظت کنید.

سوالات متداول