کرم و باکتری دندان: عامل پنهان پوسیدگی و راه های درمان مؤثر

یکی از مهم ترین عوامل آسیب به سلامت دهان، وجود کرم و باکتری دندان است که می تواند به مرور زمان باعث پوسیدگی، درد و حتی از دست رفتن دندان شود. باکتری های دهانی، به ویژه در صورت رعایت نکردن بهداشت، به سرعت تکثیر می شوند و با تولید اسید، مینای دندان را تخریب می کنند. این فرآیند به تدریج باعث ایجاد حفره و نفوذ عفونت به بخش های داخلی دندان می شود.

در این مقاله از لبخندفا به نقش کرم و باکتری دندان در پوسیدگی و عفونت های دندانی می پردازیم و راه های درمان و پیشگیری علمی آن را بررسی خواهیم کرد.

کرم دندان چیست؟

کرم دندان اصطلاحی است که برای توصیف آسیب های ناشی از پوسیدگی دندان به کار می رود. در واقع، کرم دندان موجود زنده ای نیست، بلکه نتیجه فعالیت باکتری ها است که باعث تخریب تدریجی ساختار دندان می شود. این فرآیند با تولید اسید توسط باکتری ها در حضور قند و نشاسته آغاز می شود که به تدریج مینای دندان را تخریب کرده و باعث ایجاد حفره ها و آسیب به ساختار داخلی دندان می گردد. در صورت عدم درمان به موقع، این مشکل می تواند به تخریب کامل دندان یا حتی مشکلات جدی تر مانند عفونت منجر شود.

انواع کرم و باکتری دندان

در واقع آنچه به نام «کرم دندان» در بین مردم شناخته می شود، همان فعالیت باکتری های مخرب دهان است که عامل اصلی پوسیدگی و تخریب دندان ها به شمار می روند. مهم ترین انواع باکتری های عامل پوسیدگی عبارتند از:

نوع باکتری	توضیحات و نقش در آسیب دندان
استرپتوکوکوس موتانس	شایع ترین باکتری عامل پوسیدگی؛ قند را به اسید تبدیل می کند و مینای دندان را تخریب می کند.
لاکتوباسیلوس ها	باکتری های اسیدساز که در محیط اسیدی رشد می کنند و باعث پیشرفت پوسیدگی و آسیب های عمیق تر می شوند.
استرپتوکوکوس سوبریس	باکتری هم خانواده موتانس که پوسیدگی دندان را تشدید می کند، به ویژه در کودکان و نوجوانان.
باکتری های بی هوازی دهان	گروهی از میکروب های بی هوازی که در عمق لثه یا بین دندان ها تجمع می کنند و باعث عفونت های جدی و آبسه می شوند.

بیش تر بخوانید: افراد چه زمانی به عفونت دندان مبتلا می شوند؟

علائم وجود کرم و باکتری دندان

وجود کرم و پوسیدگی دندان می تواند علائم مختلفی داشته باشد که در ادامه به برخی از شایع ترین آنها اشاره می کنیم:

درد دندان: درد دندان یکی از علائم اصلی پوسیدگی و فعالیت باکتری ها است. این درد ممکن است به صورت مزمن یا ناگهانی ظاهر شود و هنگام جویدن غذا یا مصرف نوشیدنی های گرم، سرد یا شیرین تشدید گردد.

حساسیت دندانی: حساسیت دندان یکی دیگر از نشانه های وجود مشکل در مینای دندان است. این حساسیت معمولاً هنگام تماس دندان با غذاها و نوشیدنی های گرم، سرد یا شیرین احساس می شود.

تغییر رنگ دندان: باکتری ها و پوسیدگی ممکن است باعث ظهور لکه های سفید، زرد یا قهوه ای روی سطح دندان شوند که نشانه هایی از تخریب مینای دندان هستند.

بوی بد دهان: بوی نامطبوع دهان یکی از علائم شایع وجود باکتری های مضر است که به تجزیه باقیمانده غذاها و تولید ترکیبات بدبو منجر می شوند.

حفره ها و شکستگی های دندانی: ایجاد شکاف ها یا حفره های قابل مشاهده روی دندان می تواند نشانه پیشرفته پوسیدگی باشد.

تورم و التهاب لثه: قرمزی، تورم، خونریزی و التهاب لثه ها به ویژه در اطراف دندان های آسیب دیده، می تواند ناشی از گسترش عفونت باکتریایی باشد.

بیش تر بخوانید: ورم لثه چه علائمی دارد؟

عوارض کرم و باکتری دندان

عفونت و آبسه دندان

عوارض وجود باکتری و حفره در دندان می تواند بسیار گسترده و خطرناک باشد. نفوذ باکتری ها به پالپ دندان می تواند موجب التهاب و عفونت دندان شود. آبسه های دندانی نیز (تجمع چرک در اطراف ریشه) معمولاً درد شدید و تورم به همراه دارند و در صورت عدم درمان، ممکن است به فک، گردن یا حتی سیستم گردش خون گسترش یابند و عفونت های جدی تری ایجاد کنند.

بیش تر بخوانید: بهترین راه های درمان سریع دندان درد در شب

از دست دندان دندان

تخریب شدید مینای دندان و عاج به دلیل فعالیت باکتری ها می تواند ساختار دندان را غیرقابل ترمیم کند. در نتیجه، دندان ممکن است خودبه خود بیافتد یا نیاز به کشیدن داشته باشد. گسترش عفونت به لثه و بافت های پشتیبان دندان می تواند تحلیل استخوان و التهاب مزمن ایجاد کند. این بیماری در صورت پیشرفت می تواند منجر به لقی و افتادن دندان ها شود.

سایر مشکلات مرتبط با عفونت دهان

باکتری های دهانی ممکن است وارد جریان خون شوند و پلاک های آترواسکلروزی در رگ ها ایجاد یا تشدید کنند. عفونت های مزمن دهان می توانند کنترل قند خون را دشوارتر کنند. در موارد شدید، عفونت دهانی به سپسیس (عفونت خونی گسترده) منجر می شود که زندگی فرد را تهدید می کند. تجمع باکتری ها و محصولات جانبی فعالیت آنها باعث ایجاد بوی نامطبوع مداوم در دهان می شود که می تواند کیفیت زندگی و اعتماد به نفس را تحت تاثیر قرار دهد.

درمان های خانگی برای مقابله با کرم و باکتری دندان

برخی درمان های خانگی می توانند به کاهش باکتری های دهانی و پیشگیری از آسیب های دندانی کمک کنند.

روش درمان	توضیحات	نحوه استفاده
آب نمک	ضدعفونی کننده، کاهش التهاب و از بین بردن باکتری های دهان	یک قاشق چای خوری نمک در لیوان آب گرم، شست و شوی دهان ۱-۲ بار در روز
روغن نارگیل	کاهش باکتری های مضر، پیشگیری از پوسیدگی و پلاک	یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در دهان بچرخانید
سیر	ضدباکتری قوی، کاهش التهاب و کمک به کاهش درد دندان	جویدن یک تکه کوچک سیر یا قرار دادن آن با نمک روی ناحیه دردناک
چای سبز	سرشار از آنتی اکسیدان، ضدباکتری، کمک به بهبود سلامت دهان و دندان	نوشیدن ۱ تا ۲ فنجان چای سبز یا شست و شوی دهان با چای سرد شده
رعایت بهداشت دهان و دندان	مهم ترین اقدام برای پیشگیری از تجمع باکتری ها و پوسیدگی	مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن، استفاده از دهان شویه

 درمان تخصصی کرم و باکتری دندان 

درمان این مشکل با توجه به شدت پوسیدگی و گستردگی عفونت، متفاوت است. در ادامه، روش های اصلی درمان به طور مفصل به راه های درمان می پردازیم:

فلوراید درمانی

فلوراید درمانی برای مراحل اولیه پوسیدگی مناسب است و به بازسازی مینای دندان کمک می کند. این روش شامل استفاده از محصولات غنی از فلوراید مانند ژل، کف یا محلول است. ژل ها به طور مستقیم روی دندان ها اعمال می شوند. کف ها یا محلول ها در کلینیک دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. فلوراید مینای دندان را تقویت کرده و مقاومت آن را در برابر حملات اسیدی افزایش می دهد. این روش بیشتر برای کودکان استفاده می شود.

پر کردن دندان

هنگامی که پوسیدگی به بخش های داخلی تر دندان (عاج) نفوذ کند، پر کردن دندان ضروری است. این روش شامل حذف بخش های پوسیده دندان توسط دندانپزشک است. در مرحله بعدی پر کردن حفره ایجاد شده با مواد مخصوص مانند کامپوزیت (رزین همرنگ دندان) یا آمالگام (فلزی) انجام می شود. این روش، ظاهر و عملکرد دندان را بازمی گرداند.

بیش تر بخوانید: بهترین جراح دندانپزشک کیست؟ 

درمان کرم و باکتری دندان با عصب کشی (درمان ریشه)

اگر عفونت به پالپ دندان (بافت داخلی شامل عصب و رگ های خونی) رسیده باشد، درمان ریشه انجام می شود. برداشتن پالپ آلوده یا آسیب دیده، تمیز کردن کانال های ریشه و پر کردن و مهروموم کردن فضای خالی از مراحل عصب کشی دندان است. این روش درد را تسکین می دهد و از گسترش عفونت جلوگیری می کند.

روکش دندان

در مواردی که دندان به شدت آسیب دیده یا ضعیف شده باشد، استفاده از روکش توصیه می شود. تاج دندان از مواد مقاوم مانند سرامیک یا فلز ساخته می شود. روکش دندان آن را تقویت کرده و از آن در برابر شکستن محافظت می کند. انواع مختلفی از روکش ها وجود دارند که با توجه به وضعیت و شرایط بیمار انتخاب می شوند.

کشیدن دندان

اگر به دلیل وجود کرم و باکتری دندان آسیب به حدی برسد که دندان قابل ترمیم نباشد، کشیدن آن ضروری است. پس از کشیدن دندان، ممکن است از ایمپلنت دندان یا بریج برای جایگزینی استفاده شود تا زیبایی و عملکرد دهان حفظ شود. همیشه اولویت دندانپزشک حفظ دندان است. در صورت درمان به موقع این اتفاق نمی افتد.

آنتی بیوتیک ها

در صورت بروز عفونت شدید یا آبسه، مصرف آنتی بیوتیک برای کنترل عفونت ضروری است. معمولاً به عنوان درمان مکمل در کنار سایر روش ها مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از چرک خشک کن قوی برای درمان عفونت دندان یکی از روش های درمان است. مصرف آموکسی سیلین و مترونیدازول برای عفونت دندان بسیار موثر است. البته مصرف این داروها بدون تجویز دندانپزشک توصیه نمی شود.

روش های نوین درمان کرم و باکتری دندان

با پیشرفت علم دندانپزشکی، روش های جدید و موثری برای درمان پوسیدگی و کنترل باکتری های دهانی ارائه شده است که می تواند علاوه بر درمان بهتر، درد و آسیب های جانبی را نیز کاهش دهد. برخی از این روش های نوین عبارتند از:

روش نوین درمان	توضیحات و مزایا
درمان با لیزر	حذف دقیق بافت پوسیده با اشعه لیزر، کاهش درد و خونریزی، بهبود سریع تر و دقت بالاتر نسبت به روش های سنتی.
استفاده از نانوذرات	افزودن نانوذرات آنتی باکتریال (مثل نقره) به مواد پرکردنی برای مهار رشد باکتری ها و افزایش دوام ترمیم.
درمان با پروبیوتیک ها	استفاده از باکتری های مفید برای تعادل میکروبی دهان و جلوگیری از رشد باکتری های مضر، روشی طبیعی و کم عارضه.
درمان های بیولوژیک و بازسازی مینای دندان	استفاده از مواد خاص و سلول های زنده برای ترمیم و بازسازی مینای دندان به جای ترمیم های سنتی.
سیستم های تشخیص زودهنگام پوسیدگی	ابزارهای دیجیتال و تصویربرداری های پیشرفته برای شناسایی پوسیدگی های اولیه و درمان به موقع و مؤثر.

راه های پیشگیری

پیشگیری از کرم و باکتری دندان بسیار ساده تر و کم هزینه تر از درمان آن است. رعایت نکات زیر می تواند در حفظ سلامت دهان و دندان مؤثر باشد. استفاده از مسواک حداقل دو بار در روز و با خمیردندان حاوی فلوراید برای حذف پلاک ها و جلوگیری از رشد باکتری ها ضروری است. نخ دندان به تمیز کردن فضاهای بین دندانی کمک می کند، جایی که مسواک به تنهایی نمی تواند به آن برسد. استفاده از دهانشویه می تواند به کاهش تعداد باکتری های مضر دهان کمک کند و از تشکیل پلاک جلوگیری کند.

کاهش مصرف غذاهای شیرین و نشاسته ای و افزایش مصرف میوه ها، سبزیجات و مواد غذایی حاوی کلسیم می تواند به تقویت دندان ها کمک کند. مراجعه به دندانپزشک حداقل هر شش ماه یک بار برای شناسایی مشکلات در مراحل اولیه و انجام درمان های پیشگیرانه ضروری است. آب به تولید بزاق کمک می کند که یک عامل طبیعی در شستشوی دهان و کاهش اسیدهای مضر است. ترک سیگار، کاهش مصرف نوشیدنی های گازدار و خودداری از جویدن یخ یا اشیاء سخت می تواند از آسیب به دندان ها جلوگیری کند.

بیش تر بخوانید: نکات مهم برای بهداشت دهان و دندان

خلاصه

کرم و باکتری دندان می توانند تهدیدی جدی برای سلامت دهان و دندان باشند، اما با رعایت عادات بهداشتی مناسب و انجام معاینات منظم دندانپزشکی، می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد. آگاهی از علائم، عوارض و روش های درمان این مشکلات به افراد کمک می کند تا در صورت مواجهه، اقدامات لازم را به موقع انجام دهند. به یاد داشته باشید که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، بنابراین با مراقبت مناسب از دندان های خود، لبخند سالم و زیبای خود را حفظ کنید.

سوالات متداول