ارتوسرجری؛ درمانی ترکیبی برای اصلاح ریشه ای ناهنجاری های فک و دندان
زمانی که ارتودنسی به تنهایی پاسخگوی درمان ناهنجاری های فکی و دندانی نباشد از ارتوسرجری استفاده می شود. این روش که ترکیبی از ارتودنسی و جراحی فک است، به منظور درمان مشکلات اسکلتی و دندانی پیچیده تر استفاده می شود.
در این مقاله، به زبان ساده و البته تخصصی، شما را با مفاهیم، مراحل، مزایا، معایب و هر آنچه درباره عمل ارتوسرجری لازم است بدانید آشنا می کنیم.
ارتوسرجری چیست و چه زمانی لازم می شود؟
ارتوسرجری یا همان جراحی ارتوگناتیک، ترکیبی از درمان های ارتودنسی و جراحی فک است. این روش زمانی به کار می رود که ساختار استخوان فک به گونه ای تغییر کرده که دیگر با سیم کشی دندان ها قابل اصلاح نیست. مثلا وقتی فک پایین بیش از حد جلو آمده یا فک بالا عقب مانده باشد، یا فرد از مشکلات شدیدی مانند عدم تقارن صورت، اپن بایت یا کراس بایت رنج ببرد، تنها راهکار درمانی موثر، جراحی ارتوگناتیک خواهد بود.
بسیاری از افرادی که دچار ناهنجاری های اسکلتی فکی هستند، به دلیل ظاهر غیرقرینه چهره یا مشکل در جویدن، صحبت کردن و حتی تنفس به پزشک مراجعه می کنند. در این موارد، صرفا صاف کردن دندان ها به نتیجه مطلوب منجر نمی شود. بلکه باید پایه اسکلتی یعنی فک ها نیز به موقعیت صحیح بازگردانده شوند. در اینجاست که ارتوسرجری به‌عنوان یک درمان جامع وارد عمل می شود.
چه کسانی کاندیدای مناسب جراحی ارتوگناتیک هستند؟
- افرادی که ناهنجاری های شدید فکی دارند، به ویژه زمانی که این مشکلات بر عملکردهای حیاتی مثل جویدن، تنفس و تکلم تأثیر می گذارند.
- کسانی که فک پایین آنها بسیار جلوتر یا عقب تر از حد معمول قرار دارد.
- افرادی که هنگام بستن دهان فاصله زیادی بین دندان های بالا و پایین آنها باقی می ماند.
- بیمارانی که در اثر تصادف یا مشکلات مادرزادی، تقارن صورت خود را از دست داده‌اند.
همچنین افرادی که در سن رشد قرار دارند و ناهنجاری های اسکلتی در آنها تشدید شده، پس از پایان بلوغ می توانند برای انجام ارتوسرجری اقدام کنند. البته تا زمانی که رشد فک ها کامل نشده، این جراحی توصیه نمی شود. معمولا سن مناسب برای انجام این روش درمانی، زمانی است که رشد استخوان متوقف شده است؛ یعنی بعد از ۱۷ سالگی در دختران و ۱۸ سالگی در پسران.
مراحل ارتوسرجری؛ از مشاوره تا اصلاح نهایی
عمل ارتوسرجری به یک تصمیم ناگهانی محدود نمی شود. این روش نیازمند برنامه ریزی دقیق، همکاری میان متخصص ارتودنسی و جراح فک و همچنین صبر و همراهی کامل از سوی بیمار است. درمان معمولا در چند مرحله پیوسته انجام می شود.
مرحله اول: معاینه توسط ارتودنتیست و جراح فک
در ابتدا، بیمار به صورت هم زمان توسط ارتودنتیست (متخصص ارتودنسی) و جراح فک معاینه می شود. تصاویر رادیوگرافی، قالب های دندانی و بررسی های فیزیکی صورت می گیرد تا مشخص شود آیا بیمار به درمان ارتوسرجری نیاز دارد یا خیر. در این مرحله، طرح درمان مشترک تدوین می شود و بر اساس آن، مسیر درمان آغاز می گردد.
مرحله دوم: ارتودنسی قبل از جراحی
در قدم دوم، بیمار وارد مرحله ارتودنسی پیش جراحی می شود. هدف از این مرحله، مرتب سازی دندان ها و هم راستا کردن قوس های دندانی است.
برخلاف تصور بسیاری، در این مرحله دندان ها ممکن است ظاهرا به هم ریخته تر شوند چون برای جراحی، فک باید در حالت واقعی خودش قرار بگیرد، نه در وضعیت جبران شده توسط دندان ها. این مرحله بسته به میزان ناهنجاری و واکنش دندان ها به درمان ارتودنسی، ممکن است بین ۶ ماه تا ۲ سال طول بکشد.
مرحله سوم: جراحی فک
پس از آن نوبت به مرحله جراحی فک می رسد. در این جراحی که تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، جراح با برش های داخل دهانی، موقعیت فک ها را اصلاح می کند.
بسته به نیاز بیمار، ممکن است فک بالا (ماگزیلا)، فک پایین (مندیبول) یا هر دو جابجا شوند. در برخی موارد نیز اصلاح چانه (جنیوپلاستی) به عنوان بخشی از درمان انجام می شود.
بعد از اتمام جراحی، معمولا فک با آتل ها یا کش های ارتودنسی به مدت چند هفته ثابت نگه داشته می شود.
مرحله چهارم: ارتودنسی نهایی
مرحله آخر درمان، ارتودنسی پس از جراحی است. در این مرحله، که معمولا چند ماه طول می کشد، تنظیمات نهایی روی دندان ها انجام می شود تا نتیجه درمان، از نظر عملکردی و زیبایی، کامل و پایدار باشد.
دوران نقاهت بعد از ارتوسرجری چگونه است؟
یکی از مهم ترین دغدغه های بیماران، دوران نقاهت پس از جراحی ارتوسرجری است. باید گفت که هرچند ارتوگناتیک جراحی سنگینی محسوب می شود، اما با مراقبت مناسب و رعایت دقیق توصیه های پزشک، بهبودی به خوبی طی خواهد شد.
بعد از عمل، تورم، کبودی و مقداری درد طبیعی است. استفاده از کمپرس سرد، بالا نگه داشتن سر هنگام خواب، پرهیز از فعالیت های شدید و تغذیه با غذاهای نرم یا مایع برای چند هفته ضروری است.
دهان شویه های ضدعفونی کننده، مسواک های مخصوص و رعایت کامل بهداشت دهان نیز در جلوگیری از عفونت دندان و تسریع بهبود بسیار مؤثر خواهد بود.
در صورت رعایت مراقبت ها معمولا پس از ۷ تا ۱۰ روز، بیمار می تواند به فعالیت های روزمره برگردد و پس از ۴ تا ۶ هفته به حالت عادی زندگی بازگردد. البته تکمیل بهبودی و شکل گیری استخوان ممکن است چند ماه زمان ببرد.
مزایای ارتوسرجری چیست؟
یکی از تصورات رایج این است که ارتوسرجری تنها برای زیبایی صورت انجام می شود. در حالی که این روش در کنار بهبود زیبایی ظاهری، بهبود قابل توجهی در عملکردهای حیاتی دهان و فک ایجاد می کند.
اصلاح موقعیت فک ها می تواند نحوه جویدن غذا، تنفس در خواب، تلفظ حروف و حتی سلامت مفصل فک را بهبود ببخشد.
بسیاری از بیماران بعد از درمان متوجه می شوند که دیگر در خواب خر و پف نمی کنند، یا به راحتی می توانند غذا بجوند و درد مفصل فک که قبلا تجربه می کردند، کاهش یافته یا از بین رفته است.
همچنین با قرارگیری صحیح فک ها، فشار وارد بر دندان ها کاهش یافته و احتمال ساییدگی و پوسیدگی دندان ها در درازمدت کمتر می شود.
در کنار همه این موارد، افزایش اعتماد به نفس و رضایت از چهره خود، شاید مهم ترین مزیت جراحی ارتوسرجری برای بسیاری از بیماران باشد.
آیا جراحی ارتوسرجری عوارض دارد؟
همان طور که هر روش درمانی دارای مزایا و محدودیت هایی است، درمان ارتوسرجری نیز ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. البته اگر درمان توسط بهترین جراح فک و بهترین متخصص ارتودنسی در تهران یا هر شهر دیگری انجام شود، احتمال بروز عوارض بسیار کم است. به طور کلی شایع ترین عوارض ارتوسرجری عبارتند از:
- تورم؛
- کبودی؛
- درد؛
- محدودیت باز شدن دهان؛
- بی حسی موقت در لب یا چانه؛
- در موارد نادر، عفونت یا جابجایی ناکامل فک ها؛
اغلب این مشکلات موقتی هستند و طی هفته ها یا ماه های آینده برطرف می شوند. اما رعایت دقیق دستورات پزشک، پیگیری منظم و انتخاب تیم درمانی حرفه ای می تواند ریسک بروز این مشکلات را به حداقل برساند.
هزینه ارتوسرجری چقدر است؟
هزینه عمل ارتوسرجری یک عدد ثابت و مشخص نیست، زیرا به عوامل مختلفی بستگی دارد. شدت ناهنجاری فکی، مدت زمان درمان ارتودنسی، تجربه جراح و ارتودنتیست، منطقه جغرافیایی کلینیک، تجهیزات مورد استفاده و نیاز به جراحی های تکمیلی مانند جنیوپلاستی یا اصلاح چانه، همگی در هزینه نهایی مؤثر هستند.
همچنین برخی بیمه های تکمیلی دندانپزشکی ممکن است بخشی از هزینه جراحی فک را پوشش دهند، به ویژه اگر عملکردهای حیاتی بیمار تحت تأثیر ناهنجاری قرار گرفته باشد. با این حال، هزینه ارتودنسی دندان را اکثر بیمه ها تقبل نمی کنند.
برای برآورد دقیق هزینه، باید توسط پزشک معاینه شوید و طرح درمان اختصاصی برای شما تنظیم شود.
تفاوت ارتوسرجری با ارتودنسی معمولی در چیست؟
در ارتودنسی معمولی، تنها موقعیت دندان ها با استفاده از انواع ارتودنسی ثابت یا متحرک اصلاح می شود. اما در ارتوسرجری، مشکل اصلی در استخوان فک است و نه در موقعیت دندان ها. بنابراین ارتودنسی به تنهایی کافی نیست.
در واقع، جراحی ارتوگناتیک زمانی مطرح می شود که استخوان فک بالا یا پایین در موقعیت نادرستی رشد کرده و باعث اختلال در زیبایی و عملکرد شده باشد. پس تفاوت اصلی در منبع مشکل است؛ اگر مشکل دندانی باشد، ارتودنسی کافی ست. اما اگر مشکل اسکلتی باشد، جراحی ارتوسرجری هم نیاز است.
نتیجه گیری
ارتوسرجری یک روش درمانی مؤثر و ترکیبی برای اصلاح مشکلات پیچیده فک و صورت است. اگرچه ممکن است زمان بر و نسبتاً پرهزینه باشد، اما نتایج حاصل از آن می تواند زندگی فرد را از نظر عملکردی و زیبایی متحول کند.
در واقع برای کسانی که با مشکلات اسکلتی فک مواجه اند و از ارتودنسی معمولی نتیجه نگرفته اند، ارتوسرجری می تواند بهترین گزینه باشد.
اگر شما یا یکی از اطرافیان تان با مشکلاتی نظیر جلو بودن فک، عدم تقارن صورت یا دشواری در جویدن مواجه هستید، بهتر است با یک دکتر ارتودنسی و جراح فک مشورت کنید تا بررسی دقیقی صورت گیرد. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع می تواند نه تنها چهره، بلکه کیفیت زندگی شما را نیز دگرگون کند.
